Co to jest Wielki Post?
Wielki Post jest czasem, kiedy kościół szykuje się do przeżywania pamiątki Zmartwychwstania Pańskiego. Jest to szczególny okres liturgiczny skupiony na pokucie i duchowym oczyszczeniu. W Wielki Post obowiązuje zakaz organizowania tanecznych spotkań i zabaw. Oprócz trzymania postu i uczestnictwa w nabożeństwach, innym ważnym elementem jest jałmużna oraz modlitwa indywidualna.
Wielkanoc jest najważniejszym i najstarszym świętem w chrześcijańskim obrządku. Wielki Post ma przygotować wiernych do radosnego celebrowania pamiątki Zmartwychwstania Pańskiego. Wielki Post to czas duchowego nawrócenia i żalu za grzechy. Kościół zaleca, aby w tym czasie zachować wstrzemięźliwość od jedzenia i powstrzymać się od rozrywek. Wierni, którzy chcą w spokoju i powadze przejść przez okres Wielkiego Postu, powinni wziąć udział w parafialnych rekolekcjach oraz oddać się modlitwie.
Zobacz także:
Ile trwa Wielki Post?
Szczególny okres liturgiczny, jakim jest Wielki Post, trwa 40 dni. Informacja ta zawarta jest w samej łacińskiej nazwie Quadragesima lub Tempus Quadragesimae oznacza tyle, co czas czterdziestnicy. W pierwszym okresie formułowania się chrześcijaństwa, Wielki Post trwał 40 godzin, dopiero z czasem okres pokuty został przedłużony, a jego ostateczny i kształt został zatwierdzony podczas soboru nicejskiego w 325 roku.
Kiedy zaczyna się Wielki Post?
Początek Wielkiego Postu wyznacza Środa Popielcowa. Jest to święto ruchome, które każdego roku przypada na 46 dni przed Wielkanocą. W tym dniu następuje symboliczne posypanie głów wiernych popiołem oraz obowiązuje post ścisły. Jest on przeznaczony dla osób pomiędzy 18. i 60. rokiem życia.
Popielec rozpoczyna Wielki Post i w tym roku zbiega się z popularnym świętem zakochanych. 14 lutego 2024 roku obchodzone są więc walentynki oraz Środa Popielcowa.
Zobacz także:
Kiedy kończy się Wielki Post?
Koniec Wielkiego postu następuje w Wielki Czwartek, a dokładnie jego zakończenie wyznacza msza wieczorna, która upamiętnia Ostatnią Wieczerzę Jezusa z Apostołami. Nabożeństwo to nosi nazwę Mszy Wieczerzy Pańskiej. W Wielki Piątek oraz Wielką Sobotę obchodzony jest za to post paschalny. W 2024 roku Wielki Post kończy się pod koniec marca, a dokładnie 28 marca.
Zobacz także:
Dlaczego Wielki Post trwa 40 dni?
Wielki Post to okres bezpośrednio poprzedzający Wielkanoc. Trwa przez 40 dni - bez włączania niedziel. Liczba ta jest jednym z symboli Wielkiego Postu i nawiązuje do 40-dniowego okresu przebywania Jezusa na pustyni. W Biblii można znaleźć wiele innych wydarzeń, które nawiązują do tej liczby. Są nimi na przykład:
- 40-dniowy wielki potop,
- 40-letnia wędrówka narodu wybranego do Ziemi Obiecanej,
- 40-dniowy pobyt Mojżesza na górze Synaj,
- 40-dniowa pokuta proroka Ezechiela.
Nabożeństwa w Wielkim Poście
Msza święta w Środę Popielcową
Nabożeństwo, które rozpoczyna liturgiczny okres Wielkiego Postu, odbywa się w Środę Popielcową. Chociaż nie jest to święto nakazane, księża i osoby duchowne zachęcają do wzięcia udziału we mszy świętej. W pierwszy dzień Wielkiego Postu kapłani posypują głowy wiernych popiołem. Jest to znak pokuty i żalu za grzechy oraz przypomnienie o kruchości ludzkiego życia.
Droga krzyżowa
W każdy piątek, który wlicza się w okres Wielkiego Postu, w kościołach i kaplicach organizowana jest droga krzyżowa. Jest to jedno z nabożeństw wielkopostnych. Uczestnictwo w nim skłania do refleksji i duchowego przeżywania Męki Pańskiej.
Zobacz także:
Gorzkie żale
W każdą niedzielę Wielkiego Postu odmawiane są Gorzkie żale. Jest to nabożeństwo pasyjne, które podzielone jest na trzy części. Są one odmawiane cyklicznie, w każdą z niedziel wielkopostnych odmawia się jedną część:
- Zachęta (odmawiana jest w każdą niedzielę);
- Część I (odmawiana jest w pierwszą i czwartą niedzielę Wielkiego Postu);
- Część II (odmawiana w drugą i piątą niedzielę Wielkiego Postu);
- Część III (odmawiana jest w trzecią niedzielę Wielkiego Postu i Niedzielę Palmową);
- Wszystkie części (odmawiane są w Wielki Piątek).
Gorzkie żale rozpoczynają się Zachętą inaczej zwaną Pobutką. Następnie odśpiewany zostaje Hymn, Lament duszy nad cierpiącym Jezusem, Rozmowa duszy z Matką Bolesną oraz modlitwa śpiewana Któryś za nas cierpiał rany.
W zależności od ustaleń w poszczególnych parafiach, Gorzkie żale mogą być odprawiane również w inne dni tygodnia.
Rekolekcje wielkopostne
Ważnym elementem wielkopostnego przygotowania do nadejścia świąt wielkanocnych jest uczestnictwo w rekolekcjach parafialnych. Mają one przypomnieć, do jakiego wydarzenia przygotowuje Wielki Post. Zazwyczaj trwają one od trzech do czterech dni - z włączeniem niedzieli. Zazwyczaj prowadzi je ksiądz lub zakonnik zaprzyjaźniony z parafią. Zakończeniem rekolekcji wielkopostnych jest spowiedź święta.
Postanowienia na Wielki Post
Kościół katolicki wzywa do tego, aby w okresie Wielkiego Postu oddać się rozmyślaniom na temat Męki Pańskiej. Dla chrześcijan powinien być to czas duchowego oczyszczenia. Aby okazać swoją skruchę i żal za grzechy, warto podjąć się wielkopostnych postanowień. Kościół zaleca, aby w tym czasie skupić się na modlitwie, poście i jałmużnie. Do tej listy można dodać własne postanowienia. Mogą przybrać formę wyrzeczeń bądź regularnego wykonywania pewnych czynności. Mają one na celu walkę ze słabościami oraz rozwijanie w sobie dobroci i odruchów bezinteresownej pomocy.
Zobacz także:
Okres wielkiego postu w dawnych czasach
W średniowieczu ważny element wielkopostnych przygotowań stanowili biczownicy. Była to grupa ludzi, która poprzez zadawanie sobie kar cielesnych, przypominała o ważności pokuty i okazaniu żalu za grzechy. Zwyczaj posypania głów popiołem początkowo był zarezerwowany wyłącznie dla publicznych pokutników, którzy w ten sposób wyrażali swoją skruchę. Jako znak rozpoczęcia postu dla wszystkich wiernych funkcjonuje od 1099 roku. Wówczas papież Urban III rozpowszechnił go na cały kościół katolicki.
Dawnym ludowym zwyczajem było zachowanie pełnej wstrzemięźliwości na okres Wielkiego Postu. W Popielec kobiety starannie czyściły wszystkie naczynia, aby nie pozostał na nich ślad tłuszczu, a aromat wcześniej przygotowanych dań mógł się ulotnić. Na czas 46 dni przed Wielkanocą ze stołów znikało mięso, tłuszcz zwierzęcy, nabiał, cukier i miód. Podstawowym posiłkiem był żur wielkopostny oraz śledzie, kasze i suszone owoce.
Wielkopostne zwyczaje i praktyki sięgają odległych czasów. Od zawsze chodziło jednak o to, aby spędzić ten okres na duchowym przygotowaniu do Wielkanocy. Pomóc w tym ma wstrzymanie się od hucznych zabaw i innych rozrywek, zachowanie umiaru w jedzeniu i piciu oraz skupieniu uwagi na potrzebach innych osób. Modlitwy w Wielkim Poście to również bardzo ważny element przygotowań do świętowania Zmartwychwstania Jezusa - pomagają napełnić serce miłością, nadzieją i przebaczeniem.
