Jare Gody: co to jest?
Jare Gody to słowiańskie święto wiosny, podczas którego następowało symboliczne uśmiercenie zimy oraz przywołanie nowej pory roku. Uroczystości rozciągały się na kilka dni. W trakcie ich trwania celebrowano dary natury i obserwowano przyrodę, która wybudza się z letargu, Słowianie odprawiali rytuały i obrzędy, które miały zapewnić im pomyślność plonów i wraz z zimą przegonić złe duchy.
Jare Gody były radosnym świętowaniem pierwszych wiosennych dni. Podczas obchodów święta oddawano cześć Jaryle. W mitologii słowiańskiej było nim bóstwo płodności, młodości i odrodzenia. Bardzo często określano go również jako Jarowit lub Jaruna. Bóstwo wiosny było utożsamiane z młodym mężczyzną, ubranym w białe szaty, który podróżuje na koniu, zaś w dłoni ściska kłos żyta. Już samo imię wskazuje na powiązania z rodzącą się naturą. W językach starosłowiańskich człon jary oznaczał witalność, siłę i młodość.
Zobacz także:
Kiedy odbywało się Jare Święto?
Pogańskie święto wiosny następowało wraz z równonocą wiosenną. Był to przełomowy moment, kiedy dzień zrównywał się z nocą i następowało symboliczne przejście pomiędzy porami roku. Od tego momentu ciemność ustępowała miejsca jasności, dni były dłuższe i cieplejsze. Ludność Słowiańska poprzez odprawianie rytuałów, palenie ognisk, tańce i śpiewy dziękowała za tą zmianę i prosiła bóstwa o pomyślność w nadchodzącym okresie. Wesołe uroczystości miały okazać szczęście z nadchodzących wiosennych dni i przyciągać do gospodarstw obfitość.
Jare Święto rozpoczynało się więc 21 marca i trwało przez kolejnych kilka dni. W czasie celebrowania wiosennej równonocy żegnano zimę, której uosobieniem była Marzanna. Jej symboliczne utopienie miało być wyrazem gotowości do nadejścia ciepłych i długich dni.
Jare Gody - tradycje i zwyczaje z czasów pogańskich
Sprzątanie domostw, palenie ognisk i okadzanie izb mieszanką ziół to tylko czynności związane ze świętem Jarych Godów. Zwyczaje na powitanie wiosny miały w sobie pierwiastek magiczny i związane były przede wszystkim z bóstwami: Marzanny - symbolizującej zimę oraz Jaryły, który uosabiał wiosnę, witalność i płodność. Poznaj najważniejsze rytuały oraz tradycje Jarych Godów.
Zobacz także:
Zobacz także:
Topienie Marzanny
Jest to zwyczaj wywodzący się z pogańskich czasów. Topienie Marzanny to moment przejścia z mroku w stronę jasności i nieodłączny element celebrowania święta Jarych Godów. Aby wiosna mogła się objawić, trzeba było pozbyć się tego, co związane z zimą. Topieniu Marzanny towarzyszyły radosne okrzyki, śpiewy i charakterystyczne dźwięki wydobywające się z drewnianych kołatek. Wszystko to miało na celu przestraszenie bogini zimna i śmierci.
Jako znak gotowości na przyjęcie wiosny, kukłę Marzanny podpalano i wrzucano do rzeki. Głośne dźwięki wydawane przy akompaniamencie muzyki miały również odstraszyć złe duchy i sprawić, że odejdą wraz z zimową aurą. Panowało również przekonanie, że gdy ktoś potknie się podczas wypędzania zimy, czeka go nieszczęście, a nawet śmierć. Z kolei dotknięcie zamoczonej w wodzie Marzanny było oznaką choroby, a dokładniej uschnięciem ręki.
Palenie ognisk
Ogień miał bardzo ważne znaczenie podczas obrządków święta Jarych Godów. Symbolizował oczyszczenie i miał przywoływać ciepło i jasność. To wokół ogniska zbierali się Słowianie i tu odprawiali magiczne rytuały, tańczyli i śpiewali. Równonoc wyznaczająca początek Jarego Święta była traktowana jako czas, gdy granica między światem żywych i zmarłych zacierała się. Płomienie ognia miały więc chronić przed złem i odstraszać nieczyste moce, zaś przywoływać dobre duchy.
Sprzątanie domów
Oczekiwaniom na wiosnę towarzyszyło wielkie sprzątnie domów. Oczyszczano piwniczki i zamiatano podłogi. Oprócz tego okadzano pomieszczenia ziołowymi mieszankami, robiono pranie oraz bielono ściany. Bardzo ważne było również wietrzenie pomieszczeń oraz grubych pierzyn.
Powitanie Dziewanny
W dawnych słowiańskich wierzeniach to Dziewanna była boginią łowów, dzikiej przyrody oraz obfitości i kobiecej energii. Dlatego też wraz ze świętem Jarych Godów czczono ją, a młode dziewczęta chodziły od domostwa do domostwa z małym udekorowanym drzewkiem nazywanym gaikiem bądź turzycą. W ten sposób witały nową porę roku. Podczas wędrówek towarzyszyły im śpiewy i tańce.
Zobacz także:
Malowanie jajek
Ważnym zwyczajem związanym z powitaniem wiosny było malowanie jajek, które dziś znamy jako tradycja przypisana do wielkanocnych świąt. Dawniej Słowianie barwili skorupki jaj za pomocą mieszanki z łupin cebuli i kory dębu. Innym sposobem było także moczenie jajek w roztopionym wosku, a następnie rzeźbienie ozdób, na przykład znaków solarnych i symboli natury. W ten sposób wyrażano swoją radości i oczekiwano na to, co nowe.
Oczyszczanie wodą
W czasach dawnych Słowian, podczas świętowania Jarych Godów, bardzo ważną rolę pełnia wodą. Był to symbol oczyszczenia, dlatego też obmywano się nią, a dodatkowo smagano po ciele witkami brzozowymi bądź wierzbowymi. Zwyczaj ten miał zapewniać zdrowie i witalność oraz chronić od nieszczęść i wszelkich chorób. Wraz z upływem czasu tradycja polewania się zimną wodą przeszła na grunt wiary chrześcijańskiej i została włączona do wielkanocnych obrzędów. Od XV wieku jest znana pod nazwą śmigus-dyngus.
Zobacz także:
Jare Gody a Wielkanoc
Niektóre z tradycji słowiańskich nie zniknęły całkowicie wraz z pojawieniem się nowej wiary. Chrześcijaństwo przeszczepiło niektóre zwyczaje i obrzędy oraz zmieniło ich znaczenie w taki sposób, aby odnosiły się one do obowiązującego obrządku religijnego. Dlatego też pewne dawne praktyki można odnaleźć w wielkanocnych tradycjach.
Jare Gody było świętem, które tak jak i inne pogańskie uroczystości, opierało się na obserwacji przyrody. Był to kult wiosny oraz płodności i życia. Wszystkie rytuały i ceremonie miały sprawić, że natura obudzi się z zimowego snu, ześle pomyślność oraz zapewni urodzaj i dobre plony. Jare Gody witały to, co nowe oraz były wypełnione czasem radosnego oczekiwania. Pod tym względem są bardzo podobne do świąt wielkanocnych, które przejęły pewne obrzędy i zwyczaje właśnie z tego święta. Należy jednak podkreślić różnicę w dacie - Jare Gody rozpoczynały się zawsze z równonocą wiosenną, która wypadała 20 bądź 21 marca. Z kolei Wielkanoc to święto ruchome, o którym decyduje kalendarz księżycowy. Jest celebrowane pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia i przypada na czas po pierwszej wiosennej pełni Księżyca.
