Polacy codziennie przyjmują aż pięć różnych leków (i to nie tylko przepisanych przez lekarza). Przy tym jesteśmy na trzecim miejscu na świecie (po Amerykanach i Francuzach) w zażywaniu preparatów przeciwbólowych. Statystyki te wcale nie napawają optymizmem. Najbardziej narażone na szkodliwe skutki nadużywania lekarstw są kobiety. Naukowcy podejrzewają, że wytwarzamy mniej niektórych enzymów, odpowiadających za oczyszczanie organizmu z połykanych specyfików. Ponadto zwykle jesteśmy drobniejsze i ważymy mniej od mężczyzn. A to oznacza, że kiedy stosujemy te same tabletki (ich bezpieczne ilości są wyższe przy większej masie ciała), szybciej może dojść do przedawkowania. Chodzi tu nie tylko o te dostępne w aptece bez recepty, ale i kupione w supermarkecie, kiosku czy na stacji benzynowej. Sąsiadują tam z gumami do żucia, batonikami... i niekiedy tak samo są traktowane.
Tymczasem takie właśnie środki powinny być stosowane na własną rękę najwyżej przez 3 dni - gdy dolegliwości nie ustępują, trzeba skontaktować się z lekarzem. Największe znaczenie ma fakt przyjmowania kilku leków naraz, zwłaszcza o identycznym działaniu (często mają ten sam skład, ale inne nazwy). Taka mieszanka wcale nie będzie skuteczniejsza, a ułatwia przekroczenie dozwolonej dawki. Z kolei im więcej różnych preparatów stosujemy jednocześnie, tym większe prawdopodobieństwo, że niektóre z nich wejdą sobie w drogę (np. wzmocnią lub osłabią właściwości innych). Nie kierujmy się też przyzwyczajeniami, gdyż to, co nie szkodziło nam, gdy mieliśmy dwadzieścia lat, może obrócić się przeciwko czterdziestolatkom. Z wiekiem zmniejszają się bowiem tolerancja i przyswajanie leków. O czym więc zawsze powinnaś pamiętać, jeśli chcesz leczyć się sama?
Często jedna tabletka ma wiele składników. Zwłaszcza po takie ?lekowe koktajle? sięgaj ostrożnie, bo jeśli nie zachowasz umiaru, możesz przedawkować kilka substancji.
UWAŻAJ NA... TABLETKI ŁAGODZĄCE BÓL
To po nie sięgamy najczęściej. Nic dziwnego, że łatwo tu przebrać miarę. Leki te jednak różnią się i działaniem, i wskazaniami do ich przyjmowania.
PRZECIWBÓLOWE I PRZECIWZAPALNE
Do tej kategorii należą preparaty zawierające np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, diklofenak, naproksen i ketoprofen. Po ich zażyciu ból łagodnieje lub wręcz ustępuje, a w tkliwym miejscu zmniejsza się zaczerwienienie skóry i obrzęk (to objawy stanu zapalnego). Spada również gorączka. Co powinnaś robić, by leki te były bezpieczne?
- Nigdy nie zwiększaj zalecanych dawek. Choć wydaje się, że jeśli zamiast jednej tabletki (zgodnie z zaleceniem w ulotce) zażyjesz dwie, a nawet trzy, to środek zacznie działać szybciej i silniej. Nic bardziej mylnego! Ponadto łykanie zbyt dużych porcji takich preparatów sprzyja uszkodzeniom śluzówki żołądka oraz szpiku kostnego. Na podobne kłopoty jesteś narażona, jeśli w tym samym czasie sięgniesz po dwa leki określane jako przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. z ibuprofenem i kwasem acetylosalicylowym (środki te możesz jednak łączyć z tymi, które zawierają paracetamol).
- Chroń żołądek przed podrażnieniami (to skutek uboczny zażywania tego typu lekarstw). Bezpieczniejsze są tu tabletki powlekane i kapsułki, bo ich otoczka rozpuszcza się dopiero w jelicie cienkim (czyli tam, gdzie powinna). Połykaj je na stojąco (wtedy szybciej wędrują przez przełyk i żołądek) lub przynajmniej na siedząco i od razu popijaj dużą ilością niegazowanej wody ? co najmniej szklanką. Zabronione jest natomiast mleko, bo sprawia, że środowisko żołądka staje się mniej kwaśne. A to z kolei sprzyja rozpuszczaniu się w nim ochronnej osłonki tabletek i kapsułek.
- Nie jedz potraw z surowym czosnkiem, kiedy zażywasz jakiekolwiek leki przeciwzapalne. Niebezpieczne są zwłaszcza te z kwasem acetylosalicylowym. Zarówno substancja ta, jak i czosnek mają właściwości rozrzedzające krew, więc ich łączenie nasila skłonność do krwawień.
ZMNIEJSZAJĄCE BÓL I OBNIŻAJĄCE TEMPERATURĘ CIAŁA
Chodzi tu głównie o środki z paracetamolem - choć działają przeciwbólowo i rozprawiają się z gorączką, nie radzą sobie z infekcją. Są uważane za jedne z bezpieczniejszych środków, oczywiście jeśli stosuje się je rozsądnie. Nie uszkadzają przewodu pokarmowego ani nie wpływają na krzepnięcie krwi, dlatego zalecane są m.in. osobom przyjmującym wiele różnych leków.
? Zwracaj uwagę na to, ile tabletek z paracetamolem połykasz w ciągu doby. Dopuszczalna dawka to 8 tabletek po 300 mg ? jeżeli jednak będziesz ją przekraczać, paracetamol może szkodzić ? w nadmiarze jest wyjątkowo toksyczny dla wątroby.
NASZ EKSPERT RADZI
Leszek Borkowski, dr n. farm., prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych
- Jak mówią specjaliści: "Lek jest podobnym złem jak choroba; to do lekarza należy decyzja, które zło jest mniejsze". Podobnie z rozwagą trzeba stosować środki dostępne bez recepty. Zanim po nie sięgniemy, musimy uważnie przeczytać ulotkę. Są tam informacje zwłaszcza o tym, co zawierają poszczególne specyfiki i jak uniknąć ich przedawkowania (różne leki z tymi samymi substancjami mają przecież odmienne nazwy handlowe). Beztroskie branie ich na własną rękę może nie być obojętne, zwłaszcza jeśli już mamy kłopoty z nerkami, wątrobą lub sercem. Zawsze więc, gdy jesteśmy u lekarza, powiedzmy mu, jakie preparaty przyjmujemy - chodzi tu także o te bez recepty. Nawet witaminy mogą zaburzać działanie leków przepisanych przez specjalistę. Kofeina zaś, będąca składnikiem niektórych środków na przeziębienie, może podnosić ciśnienie krwi. Pamiętajmy też o ważnej zasadzie: leki powinno się popijać wodą niegazowaną. Trzeba unikać zwłaszcza soku grejpfrutowego i napojów z kofeiną (cola, kawa, herbata), bo czasem niebezpiecznie nasilają działanie farmaceutyków.
UWAŻAJ NA... ŚRODKI ZMNIEJSZAJĄCE KATAR
Dolegliwość ta rzeczywiście potrafi uprzykrzyć życie, więc próbujesz walczyć z nią wszelkimi sposobami. Zwłaszcza że reklamy kuszą coraz to nowymi wynalazkami, które mają przynieść ulgę, ułatwić oddychanie? Ponieważ cieknący nos bywa uciążliwy, testujesz różne leki, podwajając przy tym dawki. Wtedy czasami okazuje się, że leczony katar trwa dłużej niż tydzień, a gdy już minie, nie kończą się kłopoty ze zdrowiem. Sprawdź, jakie środki mogą je powodować.
Zobacz także:
TABLETKI DOUSTNE
Działają szybko, bo zwężają naczynia krwionośne i zmniejszają obrzęk w nosie, co go udrożnia i zatrzymuje katar.
- Pigułki na katar stosuj jedynie na początku infekcji. Są bezpieczne i skuteczne, gdy bierzesz je przez pierwsze 3-4 dni. A wszystko za sprawą substancji o nazwie pseudoefedryna. Zażywana zbyt długo lub w nadmiarze, może podnieść ciśnienie krwi, spowodować bóle głowy i zaburzenia rytmu serca, wywołać bezsenność. Szkodzi też, gdy przyjmujesz ją wraz z jakimikolwiek lekami przeciwdepresyjnymi. Nie wolno jej również podawać osobom, które mają problemy z krążeniem, nadciśnienie, chorą wątrobę, astmę bądź jaskrę.
- Zwracaj uwagę na skutki uboczne pastylek na katar wywołany uczuleniem. Preparaty tego typu (zwłaszcza z cetyryzyną) mogą obniżać ciśnienie krwi, dlatego nie należy ich stosować razem z lekami na nadciśnienie. Ponadto niektóre z nich sprzyjają kłopotom z koncentracją, więc nie nadają się dla kierowców i studentów uczących się przed sesją. Zażywając środki zmniejszające uczulenie, nie jedz grejpfrutów i nie pij z nich soku (owoce te potęgują działanie antyalergicznych specyfików).
PREPARATY STOSOWANE DO NOSA
Chodzi tu wyłącznie o spraye, krople i żele, pod których wpływem kurczą się naczynia krwionośne i zmniejsza obrzęk (informację tę znajdziesz na opakowaniu).
- Stosuj je nie dłużej niż przez 5 dni. W przeciwnym razie wysuszysz śluzówkę nosa (może też dojść do jej zaniku) i stanie się ona bezbronna wobec zarazków. Wówczas katar, zamiast zmaleć, może się nasilić. Ponadto gdy za często lub za długo sięgasz po te środki, osłabiasz węch. Niektórzy lekarze ostrzegają przed uzależnieniem od tych leków!
CZY wiesz, że...
... choć wapń jest niezbędny zębom i kościom, bywają takie sytuacje, gdy rzeczywiście szkodzi. Przekraczając dozwolone dawki, możesz nabawić się nawet kamicy nerkowej. Pierwiastek ten utrudnia też wchłanianie i zmniejsza skuteczność niektórych antybiotyków (np. tetracyklin) i sterydów. Dlatego suplementy z wapniem przyjmuj albo 6 godzin przed, albo 2 godziny po zażyciu tego typu lekarstw.
Wiele syropów na kaszel zawiera wyciągi z ziół. Tu też trzeba zachować ostrożność. Przykładowo: te z prawoślazem utrudniają przyswajanie leków nasercowych, z lukrecją zaś zaburzają ich działanie, podnosząc przy tym ciśnienie krwi.
UWAŻAJ NA... SYROPY PRZECIWKASZLOWE
Ponieważ z reguły są słodkie, traktujemy je niemal jak smaczne napoje. I tu ważny jest wybór właściwego preparatu oraz umiar. Są dwa podstawowe typy syropów o przeciwnym działaniu: hamujące kasłanie i pobudzające wykrztuszanie (nie zażywaj ich naraz, bo żaden nie będzie skuteczny). Co robić, by też były bezpieczne?
POWSTRZYMUJĄCE KASZEL
Zawsze zawierają jakąś substancję tłumiącą odruch kasłania (albo dekstrometorfan, albo kodeinę).
- Przyjmuj wyłącznie jeden lek tego typu. W przeciwnym razie szybko zauważysz, że przebrałaś miarę. A to oznacza, że po wypiciu kilku łyków syropu możesz mieć zawroty głowy, poczucie senności i osłabienia. Ponieważ wydłużają one czas reakcji i spowalniają refleks, pod żadnym pozorem nie siadaj wtedy za kierownicą (z tego samego powodu środków hamujących kasłanie nie należy brać razem z lekami uspokajającymi i nasennymi). Ponadto po kilku dniach, kiedy kaszel z suchego stanie się mokry, zmień strategię leczenia. Od tego momentu powinnaś stosować jedynie to, co ułatwia usuwanie zalegającego w oskrzelach śluzu.
DZIAŁAJĄCE WYKRZTUŚNIE
Do tej kategorii należą środki, które rozrzedzają wydzielinę i pobudzają do jej odkrztuszania. Oczyszczenie z niej oskrzeli przyspiesza powrót do zdrowia.
- Na własną rękę nie łącz takich syropów z antybiotykami, gdyż może to zmniejszyć skuteczność kuracji. Najpierw powinnaś skonsultować się z lekarzem.
CZY wiesz, że...
... co piąta z nas regularnie sięga po witaminowe pigułki "na piękną skórę, włosy i paznokcie" czy też "poprawiające odporność". Uważane za zupełnie nieszkodliwe, w nadmiarze mogą spłatać figla. Nawet popularna witamina C nasila skłonność do powstawania kamieni nerkowych (tak się dzieje, gdy przez dłuższy czas ją przyjmujesz lub podwajasz jej dozwoloną dawkę z 1000 mg do 2000 mg na dobę). A o to nietrudno, zwłaszcza podczas infekcji. Jest ona dodawana m.in. do wielu leków na przeziębienie, nawet o odmiennym działaniu - zarówno poprawiających odporność, jak i łagodzących ból i katar czy obniżających gorączkę. Zanim więc po nie sięgniesz, sprawdź, co zawierają. Podobnie szkodliwa bywa nadgorliwość w przypadku witaminy A - jej przedawkowanie kończy się uszkodzeniem wątroby. Bez konsultacji z lekarzem nie mogą jej zażywać kobiety planujące ciążę i spodziewające się dziecka, bo jest ona niebezpieczna dla maluszka. Z kolei na witaminę K powinny uważać osoby przyjmujące jakiekolwiek leki przeciwzakrzepowe. Może ona bowiem zakłócać działanie takich środków i doprowadzić do tworzenia się zakrzepów (co zwiększa ryzyko zawału serca czy udaru mózgu). Z drugiej strony, biorąc pigułki antykoncepcyjne, narażona jesteś na niedostatek m.in. witaminy E i kwasu foliowego.
UWAŻAJ NA... SPECYFIKI NA ŻOŁĄDEK
Zwykle, by szybko zaczęły działać, łykasz je garściami. Oczywiście i tu nieobojętna jest przesada. Gdy po 2-3 dniach brania tych leków nie zauważysz poprawy albo pojawią się bóle brzucha lub krew w kale, idź do lekarza. Niekiedy te specyfiki maskują przyczynę dolegliwości, ale mogą być też sprawcą innych kłopotów ze zdrowiem.
LIKWIDUJĄCE ZAPARCIA I UŁATWIAJĄCE ODCHUDZANIE
Złą sławą cieszą się wszystkie preparaty przeczyszczające (nie wolno ich przyjmować dłużej niż 3 dni). Nawet błonnik (w tabletkach czy sproszkowany), który zapobiega zaparciom, w nadmiarze będzie je wręcz nasilał. Ponadto substancja ta utrudnia przyswajanie witamin i większości leków, co zmniejsza ich skuteczność. Z kuracji błonnikiem zrezygnuj zwłaszcza wtedy, gdy przyjmujesz środki nasercowe, przeciwdepresyjne i pigułkę antykoncepcyjną.
ZMNIEJSZAJĄCE NADKWASOTĘ
Kiedy sięgasz po nie okazjonalnie, nie masz powodu do obaw. Przy dłuższym stosowaniu może ci brakować wapnia, kwasu foliowego i witaminy B12, bo leki te ograniczają ich wchłanianie. Z rozwagą przyjmuj szczególnie leki zobojętniające kwasy żołądkowe (ich nadmiar nie poprawia skuteczności, za to może skończyć się biegunką albo przeciwnie - zaparciem). Przedawkowanie zaś preparatów zmniejszających wydzielanie soków w żołądku powoduje zawroty głowy i zmęczenie.
ZATRZYMUJĄCE BIEGUNKĘ
Wszelkie środki tego typu (m.in. węgiel) utrudniają wchłanianie leków i tabletek antykoncepcyjnych. Gdy przekroczysz zalecane dawki lub wydłużysz czas ich stosowania, kuracja skończy się zaparciami.
UWAŻAJ NA... LEKI ZAWIERAJĄCE ZIOŁA
Specjaliści są zgodni: większość ziół nie powinna być brana na własną rękę. Zawierają przecież substancje silnie działające, choć naturalne. Lepiej więc nie łącz ich z jakimikolwiek lekarstwami (nawet bez recepty), bo mogą z tego wyniknąć niemiłe dla zdrowia interakcje. Sprawdź, kiedy wskazana jest większa czujność.
DODAJĄCE WITALNOŚCI
Pobudzające właściwości ma żeń-szeń, ale nie wolno go stosować dłużej niż przez trzy miesiące (potem konieczna jest przynajmniej kilkutygodniowa przerwa). Znajdujące się w nim substancje mogą zakłócać działanie hormonów płciowych. Nie powinny więc go przyjmować kobiety w ciąży i karmiące piersią, nastolatki przed i w trakcie dojrzewania. Preparaty z żeń-szeniem nie nadają się też dla osób nerwowych, gdyż sprzyjają nadpobudliwości. Mogą również zniweczyć terapię lekami obniżającymi ciśnienie lub wręcz nasilić skłonność do nadciśnienia.
PRZYWRACAJĄCE DOBRY NASTRÓJ
Z łagodzenia objawów depresji słynie dziurawiec. Jednak zażywanie zawierających go preparatów wyklucza kontakt ze słońcem. W przeciwnym razie na skórze pojawią się trudne do usunięcia przebarwienia. Kuracja dziurawcem ogranicza też skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych.
POPRAWIAJĄCE PAMIĘĆ I KONCENTRACJĘ
Najpopularniejsze są tu leki z wyciągiem z miłorzębu. Jednak ich nadużywanie często bywa przyczyną bólów głowy i problemów z trawieniem.
