Socjopata: cechy osobowości. Kto to socjopata?
Socjopata to, najogólniej rzecz ujmując, osoba która nie liczy się z nikim, lekceważy normy i zwyczaje obowiązujące w danej kulturze czy środowisku, nie liczy się z uczuciami innych, manipuluje ludźmi i nie ma przy tym żadnego poczucia winy. Socjopatia to jedno z zaburzeń osobowości według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Osobowość socjopatyczna charakteryzuje się ogromnymi problemami w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie. Cechy osobowości socjopatycznej to:
- brak empatii;
- niski poziom współczucia;
- nieumiejętność tworzenia długotrwałych relacji z ludźmi;
- brak przywiązania do drugiej osoby
- niezrozumienie pojęcia krzywdy i brak poczucia winy
Socjopata widzi tylko swój cel, a drugi człowiek jest dla niego przedmiotem, przeszkodą, wrogiem do pokonania, jeśli tylko stanie mu na drodze do jego realizacji. Warto przy tym wspomnieć, że wcale nie musi to być obiektywne utrudnianie czegokolwiek. Socjopaci są bowiem przewrażliwieni na swoim punkcie i wiele zachowań mogą niesłusznie odbierać jako atak na siebie. Taki człowiek nie ma zdolności do trwania z ludźmi w "normalnych" relacjach - jest oziębły emocjonalnie. W dodatku socjopata jest bardzo skupiony na sobie i poczuciu własnej krzywdy. Nie zauważa swoich błędów w postępowaniu, a winą zawsze obarcza inne osoby.
Jednocześnie może być to człowiek, który na pierwszy rzut oka niczym nie różni się od innych ludzi - ma przyjemną powierzchowność, jest inteligentny, odnosi sukcesy zawodowe, jest pełen uroku i elokwencji, którą często wykorzystuje do manipulowania ludźmi.
Socjopata - cechy charakteru
Osobowość socjopatyczną doskonale odzwierciedla powiedzenie "po trupach do celu". Twardzi i nieustępliwi, podchodzący do wszystkiego "na zimno", wytrwale dążący do realizacji swoich planów w imię zasady "cel uświęca środki". To najlepsze podsumowanie działań klasycznego socjopaty.
Pozostałe, charakterystyczne cechy psychopaty to:
- wysoko rozwinięta umiejętność obserwacji - dzięki niej doskonale poznaje swoją ofiarę i jej czułe punkty;
- wysoki iloraz inteligencji - dzięki czemu doskonale wszystko kalkuluje;
- zdolność adaptacji do środowiska - wchodząc w jakąś grupę, sprawia wrażenia bycia jednym z jej członków, przez co szybko zdobywa zaufanie;
- bezwzględność - liczy się tylko cel do osiągnięcia. Socjopaci zdradzają i wykorzystują inne osoby, traktując je jako instrument do osiągnięcia swojego celu. Są więc doskonałymi aktorami.
Destrukcyjne cechy socjopaty są więc najczęściej ukryte pod maską osoby rozmownej, uczynnej, empatycznej (socjopata często wypytuje kogoś o coś niby z troski, a w rzeczywistości to zbieranie informacji, które może wykorzystać).
Rozpoznanie socjopaty nie jest więc łatwym zadaniem. Czasem uwagę otoczenia zwraca sztuczna troska wobec innych, a przy tym impulsywne reagowanie na niepowodzenia, a czasem nawet nic nieznaczące dla innych sytuacje. Jednak ostateczną diagnozę zawsze stawia specjalista.
Zobacz także:
Zobacz też: Najczęstsze zaburzenia psychiczne
Socjopata: objawy, które powinny zwrócić uwagę otoczenia
Rozpoznanie socjopaty, a także odróżnienie go od np. osobowości psychopatycznej jest trudnym zadaniem. Oziębłość emocjonalna, czerpanie satysfakcji z zajmowania kierowniczego stanowiska czy inna metoda, która pozwala "górować" nad innymi może wynikać przecież z zupełnie innych problemów czy zaburzeń.
O byciu socjopatą nie świadczy pojedyncza cecha, a cały ich zespół. Są to więc przede wszystkim:
- nagminne łamanie norm i zasad panujących w grupie i społeczności - i zupełny brak wstydu czy poczucia winy z tego powodu. Socjopaci nie widzą w tym nic złego - to dla nich sytuacja zupełnie normalna;
- złe traktowanie innych ludzi - manipulowanie nimi, wykorzystywanie ich do realizacji swojego celu, a następnie odrzucanie ich. Socjopaci, aby pozyskać czyjąś sympatię, mogą być bardzo mili i uprzejmi, jednak gdy już osiągną swój cel - nie przejmują się niczym: uczuciami, stanem, potrzebami tych osób;
- brak troski o innych - zarówno wśród znajomych i współpracowników, jak i w rodzinie i związku. Dla socjopaty liczą się tylko jego potrzeby i oczekiwania, a innych traktuje jako narzędzie do ich zaspokojenia;
- oziębłość emocjonalna - zarówno w związku, jak i w gronie znajomych. Socjopaci nie potrafią kochać, martwić się i nie mają refleksji nad swoim zachowaniem.
Piastując wysokie stanowisko lub mając zwierzchnictwo nad ludźmi w innym zakresie, często wykorzystuje swoją pozycję. Może stosować mobbing, czerpiąc satysfakcję z poniżania ludzi i wzbudzania w nich strachu.
Socjopata, w przeciwieństwie do psychopaty, nie stosuje zwykle przemocy fizycznej. Jeśli masz wątpliwości co do tego, czy bliska Ci osoba boryka się z tego typu zaburzeniami, możecie wykonać test na psychopatę. Różne testy można znaleźć za darmo w Internecie.
Socjopata a psychopata - podstawowe różnice
Pojęcie socjopaty i psychopaty weszło do codziennego użycia już na stałe. Te pojęcia często są używane zamiennie, jednak nie do końca jest to właściwe.
Socjopata to osoba oziębła emocjonalnie, nie respektująca norm społecznych i prawnych, nie szanująca innych ludzi. Socjopaci są egocentrykami, skupionymi na swoich celach i domniemanej krzywdzie doznawanej ze strony innych. Zaburzenia socjopatyczne są nabyte wskutek czynników środowiskowych. Nie jest to choroba wrodzona ani nabyta. Socjopata może znęcać się psychicznie nad słabszymi osobami, jednak rzadko ucieka się do przemocy fizycznej.
Psychopata cierpi z kolei na zaburzenia równowagi w mózgu. Może wykazywać większość cech socjopaty, jednak tym, co odróżnia jednych od drugich, jest przede wszystkim chaotyczność i impulsywność działań psychopaty.
Psychopata, w odróżnieniu od opanowanego, a wręcz wyrachowanego socjopaty, działa bardzo emocjonalnie, często bez planu i w afekcie. Psychopaci zwykle doskonale znają obowiązujące normy i przepisy, jednak świadomie je łamią. Psychopaci zdają sobie sprawę z konsekwencji swoich czynów i wiedzą, kiedy przekraczają dopuszczalne granice, jednak nie powstrzymuje ich to przed działaniem. To właśnie psychopaci często dokonują brutalnych przestępstw, w tym zabójstw.
Zobacz też: Kim jest mitoman?
Skąd się biorą zaburzenia socjopatyczne?
Prawie nikt nie rodzi się socjopatą - staje się nim w trakcie życia. Specjaliści twierdzą, że osobowość socjopatyczna kształtuje się w konsekwencji stosunków społecznych, w myśl zasady "z kim się zadajesz, takim się stajesz".
Niewłaściwe wzorce przekazywane przez dorosłych: rodziców, rodzinę czy otoczenie, a także przez towarzystwo rówieśników, prowadzi do wypaczenia właściwego postrzegania świata.
Socjopatami częściej zostają te osoby, które w dzieciństwie nie doświadczyły dostatecznego wsparcia ze strony bliskich, były krytykowane, nie okazywano im pozytywnych uczuć, a także wobec których stosowano przemoc psychiczną.
Im częściej dziecko widzi (lub odczuwa na własnym przykładzie) brak poszanowania dla innych i przedmiotowe ich traktowanie, tym większe prawdopodobieństwo, że z czasem przyjmie to za normę i będzie postępować dokładnie tak samo, nawet nie zdając sobie sprawy z tego, że to niewłaściwe.
Osobowość socjopatyczną mogą wykształcić także rodzice nadmiernie dążący do tego, by ich dziecko odnosiło sukcesy, zawsze było najlepsze i wszędzie pierwsze. Codzienna presja i krytyka za niepowodzenia uczy, że zawsze należy bezwzględnie dążyć do celu i nie zwracać uwagi na innych.
Socjopata w związku
Życie czy związek z socjopatą jest oczywiście możliwe, jednak zdecydowanie nie jest to droga usłana różami. To codzienność pełna nerwów, niepewności i obaw o jutro.
Powiada się, że socjopatę jest w stanie zdominować tylko większy od niego drugi socjopata. Jest to jednak błędne koło, które nie prowadzi do niczego więcej niż tylko utarczek, przepychanek i kłótni.
Osoba słabsza od socjopaty nie powinna próbować przekonać go do zmiany zdania czy na siłę go czegoś uczyć. Najlepszą taktyką jest ignorowanie jego zapędów i nie wchodzenie w polemikę - będzie to dla niego tylko prowokacja.
Przyjęcie takiej postawy jest jednak możliwe wówczas, gdy osoba żyjąca z socjopatą wie o tym zaburzeniu.
Jeśli nie - wyrwanie się ze szponów toksycznej relacji jest bardzo trudne. Socjopata wykorzysta każdą słabość, o której wie, łatwo zdominuje i pozbawi poczucia własnej wartości.
Związek z socjopatą należy więc do bardzo trudnych i wyniszczających relacji. Wybuchy agresji, egocentryzm, niezdolność do troski i opieki, uczucia okazywane tylko na pozór - wszystko to sprawia, że socjopaci są zwykle samotni.
Socjopata: leczenie problemu
Czy socjopatą zostaje się już do końca życia? To zależy - przede wszystkim od rozpoznania problemu przez bliskich, a także od samego zainteresowanego.
Skierowanie socjopaty na terapię jest dość karkołomnym zadaniem - jest przecież przekonany o tym, że żaden problem nie istnieje, a namawianie go na wizytę u specjalisty to z pewnością spisek.
Najczęstszą formą leczenia jest psychoterapia poznawczo - behawioralna oraz uczestniczenie w treningach umiejętności społecznych. Największy problem w leczeniu socjopaty to brak chęci z jego strony, negowanie diagnozy i próba przekonania terapeuty do swoich racji.
