Zaduszki: co to?
W dniu Święta Zmarłych kościół katolicki modli się za tych, których dusze przebywają w czyśćcu. Za wstawiennictwem świętych wyprasza dla nich łaskę u Boga, aby oczyścił ich z grzechów i skrócił pokutę. Wspomnieniu Wszystkich Wiernych Zmarłych towarzyszą nabożeństwa i procesje, które dobywają się w kościele bądź na cmentarzu. Wierni nie mają jednak obowiązku uczestnictwa w takiej mszy. Świętem nakazanym w Polsce jest za to Wszystkich Świętych, które ma miejsce dzień wcześniej, czyli 1 listopada.
W czasie od 1 do 8 listopada, czyli podczas trwania oktawy Wszystkich Świętych, wierni mogą uzyskać odpust zupełny za duszę zmarłego. W ten sposób wszystkie kary są darowane cierpiącej duszy. Innym sposobem pomocy czyśćcowym duchom jest modlitwa określana jako wypominki. Jest to wspomnienie z imienia i nazwiska zmarłych, które połączone jest z modlitwą różańcową bądź inną modlitwą żałobną.
Zobacz także:
Kiedy jest Dzień Zaduszny?
Wszystkich Zmarłych, czyli Zaduszki są obchodzone 2 listopada. W tym dniu wspominani są wszyscy wierni zmarli. To czas na to, aby odwiedzać groby bliskich i ozdabiać je zniczami oraz wieńcami cmentarnymi i chryzantemami. Wiele osób zastanawia się, czy Dzień Zaduszny jest wolny od szkoły i pracy. W kalendarzu nie jest on oznaczony czerwoną kartką. Oznacza to, że Zaduszki nie są świętem, które jest ustawowo wolne od pracy. Rektorzy uczelni oraz dyrektorzy szkół mogą wprowadzić specjalne rozporządzenie, które zwalnia z obowiązku uczestnictwa w zajęciach w Zaduszki. Dzień wolny mogą mieć również pracownicy firm, jeżeli wcześniej zaplanują urlop.
Dzień wcześniej, czyli 1 listopada w kościele katolickim odbywa się uroczystość Wszystkich Świętych. Jest to także jeden z trzynastu dni, które są ustawowo wolne od pracy. A zatem w tym czasie nie odbywają się zajęcia szkolne ani uniwersyteckie, zaś osoby zatrudnione nie muszą wykonywać służbowych obowiązków.
2 listopada Dzień Zaduszny: kościelna geneza święta
W tradycji kościelnej korzenie tego święta sięgają 998 roku. Opat benedyktyńskiego klasztoru we francuskim mieście Cluny, św. Odillon, zdecydował, że 2 listopada będzie dniem, w którym duchowni będą modlić się za współbraci i wiernych, którzy umarli. Niedługo potem inne zakony poszły w jego ślady, a następnie zwyczaj ten rozszerzył się na cały kościół katolicki. W XIV wieku Święto Zmarłych to weszło na stałe do rzymskokatolickiego kalendarza liturgicznego. Miało to miejsce dokładnie w 1311 roku. Dzień Zaduszny w Polsce w ujęciu katolickim został przyjęty przez wiernych niemalże w tym samym czasie. Pierwsze zapisy dotyczące liturgii kościelnej będącej upamiętnieniem wszystkich zmarłych pochodzą właśnie z początków XIV wieku.
Zobacz także:
Zobacz także:
Zaduszki: pogańskie początki święta
Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych prawdopodobnie zostało ustanowione przez kościół, aby zniwelować rozprzestrzenianie się w krajach europejskich pogańskich obrzędów. Były one kultywowane i przenoszone z pokolenia na pokolenie. A narodziły się z przekonania, że dusze zmarłych mogą przenikać z zaświatów i odwiedzać żywych. Jednym ze szczególnych momentów w roku, w którym świat żywych miał łączyć się ze światem zmarłych, była noc z 1 na 2 listopada. Niektóre z pogańskich zwyczajów przetrwały aż do XX wieku, a w niektórych rejonach Polski pamięć o nich nadal jest przekazywana.
Ludowe zwyczaje oraz obrzędy mają bardzo długą historię i pochodzą jeszcze z czasów przedchrześcijańskich. Święto Zmarłych wywodzi się więc od Prasłowian. Wierzenia dotyczące duchów i ich powrotu na ziemię były obecne również wśród innych ludów. Germanie i Celtowie również mieli własne tradycje z tym związane. W tym wyjątkowym czasie starano się dopomóc błąkającym się duchom.
Zaduszki wywodzą się więc jeszcze z czasów pogańskich i są związane z ludowym zwyczajem nazywanym Dziadami, który obchodzony był dwa razy w roku – wiosną i jesienią. Wierzono, że tej nocy przybywały duchy zmarłych, które błądziły po ziemi, nie mogąc osiągnąć spokoju wiecznego. Duszom tym należało oświetlić drogę do domów, w tym celu rozpalano ogniska (stąd też prawdopodobnie wziął się zwyczaj palenia zniczy). Wystawiano też jedzenie i napoje, aby zmarli mogli się posilić i ugasić pragnienie.
Zobacz także:
Zaduszki to nowe Dziady
Po rozpowszechnieniu się chrześcijaństwa pogańskie tradycje powoli zanikały. Zwyczaj odprawiania Dziadów został jednak przekształcony w Zaduszki, czyli święto ku czci zmarłych. Dawniej w tym dniu też chętnie dawano jałmużnę dziadom wędrownym, którzy żebrali pod bramami kościoła. Proszono ich przy tym o modlitwę za dusze zmarłych.
W zbiorowej świadomości nadal funkcjonują pewne przesądy związane z Zaduszkami. Oto niektóre z nich:
Treść artykułu opublikowana pierwotnie 1.11. 2017 r.
