Symbole Wielkiego Postu odnoszą się do religii i związane są z upamiętnieniem męki i śmierci pańskiej. Ich zadaniem jest pomoc w osiągnięciu duchowego skupienia, Znaki i symbole wielkopostne mają też przypominać o nadchodzącym okresie Zmartwychwstania Jezusa. Większość z nich można odnaleźć w kościołach oraz kaplicach - są bowiem bezpośrednio związane z nabożeństwami, które mają miejsce 46 dni przed Wielkanocą. Do symboli Wielkiego Postu zaliczają się: liczby, kolory i przedmioty, ale nie tylko. Poznaj całą bogatą symbolikę tego okresu.
Jakie są symbole Wielkiego Postu?
Wielki Post ma być czasem pokuty i żalu za grzechy. Wierni kościoła katolickiego uczestniczą w nabożeństwach wielkopostnych, odmawiają modlitwy i zachowują wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu. To szczególny okres liturgiczny poświęcony na umocnienie duchowej więzi z Bogiem. Wiele symboli Wielkiego Postu nawiązuje do duchowego oczyszczenia i skruchy za grzechy.
Zobacz także:
Najpopularniejsze symbole Wielkiego Postu to:
- kolor fioletowy,
- posypanie głowy popiołem,
- 40 dni postu,
- zasłonięty krzyż,
- Środa Popielcowa,
- uczynki pokutne - post, jałmużna i modlitwa,
- Gorzkie żale,
- Droga krzyżowa,
- wielkopostny żur.
Znaczenie symboli Wielkiego Postu
Znaki i symbole Wielkiego Postu są powszechnie znane. Wywodzą się z chrześcijaństwa, a ich przesłanie nawiązuje do okresu cierpienia i śmierci Jezusa. Ich obecność ma przypominać o jego poświęceniu wobec ludzkości i wywoływać żal oraz skruchę za popełnione grzechy. Poznaj szczegółowe znaczenie każdego z wielkopostnych symboli.
Kolor Wielkiego Postu
Za jeden z najważniejszych symboli Wielkiego Postu uważa się kolor fioletowy. Jest obecny nie tylko w dekoracjach wielkopostnych, ale przede wszystkim jest to kolor szat liturgicznych. Oznacza on czas oczekiwania na Zmartwychwstanie Jezusa. Nawiązuje także do pokuty i żalu oraz cierpienia Syna Bożego. Fioletowym materiałem zakrywa się krzyż na ołtarzu. Jest to również barwa obrusów, które zdobią ołtarz.
Zobacz także:
Kolorem Wielkiego Postu jest fiolet również ze względu na to, że oznacza skruchę i pokorę. A to właśnie te wartości powinny przyświecać wiernym w okresie oczekiwań na Wielkanoc.
Księża przybierają ornat w kolorze fioletowym podczas okresów pokutnych - Adwentu oraz Wielkiego Postu. W Niedzielę Męki Pańskiej (czyli Niedzielę Palmową) oraz Wielki Piątek duchowny zmienia kolor szat na czerwony, zaś w Wielki Czwartek ma na sobie szaty w kolorze białym. Jeżeli dana parafia przestrzega tego zwyczaju, w 4 niedzielę Wielkiego Postu ksiądz zakłada ornat różowy na znak chwilowego wytchnienia od umartwiania się i głębokiej zadumy.
Zobacz także:
Popiół w Środę Popielcową
Środa Popielcowa, zwana także Popielcem, a w dawnych czasach także Wstępną Środą, symbolicznie otwiera Wielki Post. Jest to pierwszy dzień okresu skupiającego się na pokucie i przyznania się do win.
W kontekście Środy Popielcowej bardzo ważne jest znaczenie popiołu. Zwyczaj posypywania nim głów wiernych na dobre umocnił się w kościelnych obrzędach w 1099 roku. Popiół to bardzo ważny symbol Wielkiego Postu, który oznacza:
- przypomnienie o kruchości ludzkiego życia,
- nawiązanie do śmiertelności człowieka,
- przypomnienie o obietnicy życia wiecznego,
- symbol skruchy, żalu i pokory,
- zakończenie ziemskiego życia, przemijalność.
Post w Środę Popielcową
W pierwszy dzień Wielkiego Postu obowiązuje post ścisły, który polega na zjedzeniu dwóch lekkich posiłków oraz jednego do syta. Co to dokładnie oznacza?
Środa Popielcowa - post i jego znaczenie:
- początek 40-dniowego okresu nawrócenia,
- nawiązanie do postu Jezusa na pustyni,
- jest to forma duchowej praktyki.
40 dni postu
Bez włączania niedziel, Wielki Post trwa 40 dni. Jest to symboliczna liczba, która nawiązuje do biblijnego wydarzenia. Tyle samo trwał post Jezusa na pustyni. Syn Boży oddalił się od tłumu i przebywał w odosobnieniu, gdzie był kuszony przez szatana. W tym okresie powstrzymywał się od jedzenia i spędzał czas na modlitwie. Umacniał się poprzez milczenie i samotne kontemplacje. Wielki Post poprzez liczbę 40 nawiązuje do tego wydarzenia. Okres ten ma skłonić wiernych do tego, aby zrezygnowali z rozrywek, zabaw i zgiełku oraz wrócili się w stronę Boga. To czas przygotowań, który powinien zostać poświęcony na wyciszenie, zwolnienie tempa i oddanie się refleksjom.
Liczba 40 ma szczególne znaczenie w religii chrześcijańskiej - wskazuje na moment duchowego oczyszczenia, kontemplacji i okresu pokuty. Prorok Mojżesz przebywał na górze Synaj przez 40 dni, zanim otrzymał tablice z 10 przykazaniami. Wielki Potop, który zalał ziemię, aby oczyścić ją z grzechu, również trwał przez 40 dni. Tyle samo czasu spędził na nawoływaniu do nawrócenia ludu Niniwy prorok Jonasz.
Zobacz także:
Zasłonięty krzyż
W okresie Wielkiego Postu w kościołach i kaplicach zasłaniany jest krzyż oraz obrazy, na których pojawia się ten symbol. Zazwyczaj płachta zakrywająca jest w kolorze fioletowym. W ten sposób podkreślona zostaje doniosłość chwili, zaś myśli kierują się w stronę żalu, skruchy i rozważania męczeństwa Jezusa.
Krzyż symbolizuje mękę Zbawiciela, ale również zbawienie i zwycięstwo. Dlatego w okresie Wielkiego Postu krzyż pozostaje zasłonięty. W tym ujęciu staje się symbolem oczekiwania na nadejście paschalnych świąt. W tym czasie człowiek ma skupić się na żałowaniu za grzechy, dlatego nie powinien oglądać boskiego majestatu i nie odwracać swojej uwagi od pokuty. Zasłonięty krzyż oznacza żal i tęsknotę.
Zwyczaj zasłaniania krzyża wywodzi się ze średniowiecza, kiedy to zakrywany był cały kościelny ołtarz. Obecnie czynność zdjęcia fioletowej osłony odbywa się w Wielki Piątek podczas obrzędu adoracji krzyża.
Uczynki pokutne
Są trzy uczynki pokutne:
- modlitwa,
- jałmużna,
- post.
Wszystkie one są symbolem pokory i duchowego oczyszczenia. Pomagają w przezwyciężaniu grzesznej natury ludzkiej i skłaniają do przyjęcia pokornej postawy.
Gorzkie żale
Niektóre nabożeństwa również zaliczane są do symboli Wielkiego Postu. Jednym z nich są Gorzkie żale, które skupiają się na kontemplacji Męki Pańskiej. Przypominają o wielkim poświęceniu Jezusa, który cierpiał i umarł na krzyżu za ludzkie grzechy. Jest to nabożeństwo pasyjne, na które składa się m.in.: Intencji, Hymnu, Lamentu duszy nad cierpiącym Jezusem oraz Rozmowy duszy z Matką Bolesną.
Droga krzyżowa
Jest to bardzo ważne adoracyjne nabożeństwo wielkopostne, które przyjmuje symboliczne znaczenie. Oznacza przenośne przejście z Jezusem przez drogę męki i śmierci. Od skazania aż do złożenia w grobie. Czternaście stacji Drogi krzyżowej ukazuje wydarzenia z ostatnich chwil ziemskiego życia Syna Bożego.
Zobacz także:
Wielkopostny żur
Jest to symbol Wielkiego Postu, który wywodzi się z dawnych ludowych zwyczajów. Na czas 40 dni (bez uwzględniania niedziel) przed świętami Wielkanocnymi w domostwach następowały wielkie zmiany. Dzieciom czytano Żywoty Świętych, chowano instrumenty muzyczne i rezygnowano z palenia tytoniu i przebywania w karczmach. Obowiązywało również postne jedzenie, którego przedstawicielem był żur gotowany na zakwasie. Zupa ta przez długi czas stanowiła ważny symbol Wielkiego Postu. Obecnie jest wypierana przez inne lekkostrawne potrawy, które wykluczają stosowanie tłuszczy i mięs.
