Skoki rozwojowe u niemowląt to naturalny element rozwoju ich układu nerwowego. Pierwszy rok życia jest dla człowieka czasem szczególnym, ponieważ nigdy potem nie będzie rozwijał się w tak dynamiczny sposób. W pierwszych dwunastu miesiącach życia nasza pociecha zdobywa cała gamę nowych umiejętności, które z tygodnia na tydzień przewracają jej świat i sposób patrzenia nań do góry nogami. Czym są skoki rozwojowe u niemowląt i jak się objawiają?
Skoki rozwojowe u niemowląt – co to jest?
Okres niemowlęcy został wyodrębniony w życiu człowieka z uwagi na szczególny rozwój małego dziecka w okresie pierwszego roku jego życia. To czas dużej ilości przemian zachodzących w małym organizmie. Niemowlętami nazywa się dzieci do momentu, kiedy te nauczą się samodzielnie utrzymywać postawę pionową. Zazwyczaj ma to miejsce około 12 miesiąca życia.
Pierwszy rok życia jest dla człowieka czasem szczególnie szybkiego rozwoju fizycznego oraz psychicznego. Rozwój układu nerwowego oraz mózgu sprawia, że pociecha z dnia na dzień zaczyna odczuwać nowe bodźce lub odbiera w sposób bardzie intensywny te, które zdążył poznać już wcześniej. To bardzo ważny czas dla jego rozwoju, ale równocześnie niezwykle stresujący moment w życiu. Ogrom doznań i ich wzmożona intensywność wiąże się często z uczuciem strachu, co będzie objawiać się wzmożoną płaczliwością, marudzeniem, problemami ze snem, ogólnym niepokojem oraz rozdrażnieniem dziecka.
Przeczytaj także: Zabawki dla rocznego dziecka: co najlepiej wpływa na rozwój maluchów?
Skoki rozwojowe: kiedy się rozpoczynają?
Skoki rozwojowe zaczynają się najczęściej w piątym tygodniu od narodzin. Jest to czas, kiedy dziecko przechodzi z fazy noworodkowej do niemowlęcej. Oczywiście konkretny czas zależy od uwarunkowań osobistych, genetycznych oraz środowiskowych i cech charakteru dziecka, w związku z czym nie u wszystkich dzieci skoki następują w jednakowym czasie. To zupełnie normalne, że nasza pociecha nie potrafi jeszcze wykonywać tych samych rzeczy, które robią już jej rówieśnicy lub dzieci nieco młodsze. Jeśli niemowlę jest radosne, uśmiechnięte, zdrowe i opanowało wiele innych umiejętności, to brak kolejnej, którą wykonuje jego rówieśnik w żadnym wypadku nie powinno być powodem do niepokoju.
Najważniejsze jest, aby obserwować u malucha stały przyrost nowych sprawności fizycznych i intelektualnych, co da nam pewność, iż dąży on do przodu na swojej własnej ścieżce rozwoju osobistego. Wszelkie zaległości w stosunku do jego rówieśników zostaną szybko nadrobione w przyszłości. Należy jednak uważnie śledzić postępy dziecka, ponieważ zbyt duże opóźnienia mogą mieć swoje podłoże w problemach zdrowotnych i mieć wpływ na dalszy rozwój. Dobrze, aby maluszek był pod stałą kontrolą pediatry, który rozwieje wszelkie wątpliwości i obawy.
Zobacz także: Poznaj swoje roczne dziecko
Zobacz także:
Skoki rozwojowe dziecka – objawy
Skoki rozwojowe mają bardzo charakterystyczne objawy:
- płaczliwość,
- brak apetytu,
- płytki i krótki sen,
- wzmożona chęć do przebywania na rekach,
- brak zainteresowania otaczającym dziecko światem.
Wkroczenie w kolejne etapy rozwoju mogą być tak obciążającym przeżyciem dla naszej pociechy, że w pewnym momencie może ona sprawiać wrażenie, jakby jej rozwój się zahamował lub cofnął. Dziecko z dnia na dzień traci umiejętności, które posiadało.
Objawy te, chociaż mocno niepokojące i uciążliwe dla młodych rodziców, nie powinny być powodem dla niepokoju, ponieważ jednoznacznie świadczą o fakcie, iż zbliża się jeden ze skoków rozwojowych.
Rozwijający się układ nerwowy powoduje radykalną zmianę w postrzeganiu świata przez dziecko. Zaczyna ono odbierać nowe bodźce, natomiast stare docierają do niego w sposób mocno zintensyfikowany. Ta nagła zmiana może być przytłaczająca i budzić lęk, przez co dziecko odczuwa ochotę przebywania w ramionach rodziców, ponieważ jedynie one wydają się być bezpieczne. Na szczęście nie trwa to długo, a nasza pociecha w oka mgnieniu wraca do naturalnego dla siebie zachowania i zaskakuje nowo nabytymi umiejętnościami.
Przeczytaj także: Zostałaś mamą wcześniaka? Podpowiadamy, jak się nim opiekować
Skoki rozwojowe w 1 roku życia – kalendarz
Każdy dzień nowonarodzonego dziecka przynosi nowe umiejętności i osiągnięcia, jednak przyjęło się wyróżniać siedem podstawowych kroków w dojrzewaniu niemowlęcia. U każdego malucha przebiegają one w nico różnej formie. Raz są intensywne, innym razem natomiast niemalże niezauważalne.
Zazwyczaj każdy ze skoków poprzedzony jest tak zwanym kryzysem, kiedy nasza pociecha nie tylko zdaje się zapominać wcześniej nabytych umiejętności, ale też jest marudna, ma problemy z jedzeniem i spaniem. Niekiedy wymaga zdecydowanie większej uwagi, opieki i czułości, staje się mocno absorbująca. Okres ten może trwać od kilku dni do kilku tygodni, a co do reguły okres jest tym dłuższy a objawy tym intensywniejsze, im wyższy wiek pociechy.
Pierwszy skok rozwojowy następuje około 5. tygodnia życia. Kolejny pomiędzy 7. a 9. tygodniem życia. Trzeci skok ma miejsce na przełomie 11. i 12. tygodnia po narodzinach. Następny skok jest w 14.-19. tygodniu po urodzeniu. Piąty skok rozwojowy ma miejsce pomiędzy 22. a 26. tygodniem życia. Przedostatni skok powinien nastąpić między 33. a 37. tygodniem po narodzinach. Ostatni, siódmy,skok rozwojowy następuje w okolicach 41.-46. tygodnia po narodzinach.
Pierwszy skok rozwojowy: 5 tygodni po urodzeniu
Pierwszy skok rozwojowy u niemowląt ma miejsce około piątego tygodnia życia. W tym czasie zaostrzeniu ulegają zmysły, dlatego bodźce słuchowe, wzrokowe, dotykowe i zapachowe docierają do niego dużo silniej i wyraźniej niż dotychczas. W tym okresie po raz pierwszy możemy zauważyć świadomy uśmiech.
Mózg znacznie lepiej kontroluje nie tylko układ poznawczy, ale także inne układy. Najmocniej będzie to zauważalne w przypadku układu trawiennego. Dziecku znacznie rzadziej będzie się ulewać. Pojawią się również prawdziwe łzy.
W tym czasie należy zadbać o to, aby dziecko nie czuło się przytłoczone nadmiarem bodźców. Powinno się zadbać o jego spokój i dawkować mu ilość doznań. To czas, kiedy dziecko potrzebuje więcej uwagi, troski i wyciszenia w ramionach rodziców.
Drugi skok rozwojowy: 7-9 tygodni po urodzeniu
Drugi miesiąc życia dziecka jest szczególnym okresem, ponieważ właśnie teraz zaczyna ono sobie zdawać sprawę z możliwości kontrolowania ruchów własnego ciała. Świadomie porusza rękoma, ale jeszcze nie jest zdolne do wykonywania precyzyjnych i skoordynowanych ruchów.
Dziecko zaczyna budować powiązania skojarzeniowe z odbieranymi bodźcami. Odróżnia wzory w dźwiękach, zapachach i smakach. Zaczyna podnosić główkę i uważnie obserwować przedmioty. Próbuje je chwytać. Żywo reaguje też na wesołą muzykę i mimikę.
Trzeci skok rozwojowy: 11-12 tygodni po urodzeniu
Trzeci miesiąc od narodzin to czas, kiedy rozwijane są umiejętności koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dziecko świadomie wodzi wzrokiem za przedmiotami i wyciąga ku nim rączki. Gdy utraci je z pola widzenia, to odwraca za nimi główkę i szuka ich wzrokiem. Same ruchy są bardziej płynne, co zdecydowanie ułatwia poznawanie otaczającej je rzeczywistości.
To czas, kiedy wszystko co wpadnie w ręce dziecka, natychmiast ląduje w budzi. Usta, wargi i język są bogato unerwione, co pozwala dostarczyć malcowi silnych bodźców uczuciowych.
Coraz lepsze dostrzeganie subtelnych różnic w otoczeniu pozwala na precyzyjne reagowanie na zapachy, dźwięki i mimikę. Samo stara się modulować intonacją wydawanych dźwięków. Doskonale radzi sobie z przyciąganiem do siebie uwagi, sygnalizowaniem znudzenia, zmęczenia czy głodu.
Czwarty skok rozwojowy: 14-19 tygodni po urodzeniu
Czwarty skok rozwojowy jest prawdziwym przełomem. Niemowlę staje się aktywnym uczestnikiem życia rodzinnego. Zaczyna rozumieć pojedyncza słowa. Reaguje na własne imię. Żywo interesuje się własnym odbiciem w lustrze. Wydaje dźwięki wzbogacone o spółgłoski.
Niemowlę w tym wieku zaczyna rozumieć kolejność prostych zdarzeń i rozwija schematyczność myślenia. Wyciąga rączki, gdy chce być wzięte na ręce. Cmoka i mlaska, gdy jest głodne. Odpycha rączkami butelkę, kiedy się naje. Zrzuca zabawki na ziemię, aby zobaczyć jak spadają i zaangażować do zabawy rodziców. A oprócz tego potrafi już obracać się z plecków na brzuszek i podpierać się rączkami, co umożliwia uniesienie tułowia w górę. Koordynacja ruchów pozwala na przekładanie przedmiotów z ręki do ręki.
Bardzo ważna jest uwaga, iż już na tym etapie możliwe jest popełnienie pierwszych błędów wychowawczych. Niemowlę łączy przyczynę ze skutkiem, więc łatwo wiąże swoje zachowania z naszą reakcją.
Piąty skok rozwojowy: 22-26 tygodni po urodzeniu
Przełom miesiąca piątego i szóstego niesie ze sobą nastąpienie kolejnego skoku rozwojowego, podczas którego nasza pociecha może radykalnie zmienić swoje postępowanie. To czas, kiedy dziecko zaczyna odróżniać osoby bliskie od obcych. Może się okazać, że pociecha, która do tej pory była wiecznie uśmiechnięta i radosna oraz lgnęła do każdej osoby i bardzo lubiła być przez nie noszona na rękach, teraz będzie strachliwa i płaczliwa w kontakcie z nowo poznanymi ludźmi. Bliskich będzie witać z ogromnym entuzjazmem.
To czas, kiedy możemy mieć do czynienia z pierwszymi objawami lęku separacyjnego. Jest on dawaniem wyrazu dla buntu dziecka przeciw rozstaniu z rodzicami, ponieważ właśnie zaczęło dostrzegać czym jest odległość fizyczna. To naturalny objaw rozwoju człowieka, który będzie z czasem słabnąć.
Każdy dzień wiąże się z coraz silniejszą precyzją ruchów. Wzmaga się również ich koordynacja. Niemowlę używa równolegle kciuka i palca wskazującego, chwyta za ich pomocą przedmioty, potrafi uderzać dwiema zabawkami o siebie, wrzuca je do pudełka, rozróżnia kształty i kolory. To czas kiedy dziecko zaczyna siadać i raczkować. Niektóre pociechy klaszczą i machają na pożegnanie.
Szósty skok rozwojowy: 33-37 tygodni po urodzeniu
Przedostatni skok rozwojowy ma miejsce w ósmym miesiącu życia dziecka. To przełomowy czas dla rozwoju inteligencji maluszka. Zaczyna pojmować świat w sposób, jaki robią to dorośli. Rozwija logiczne myślenie, zauważa porządek otaczającego go otoczenia. To czas, kiedy dziecko rozpoczyna klasyfikować zapachy, osoby, przedmioty i dźwięki według ich cech wspólnych. Z kotem utożsamia nie tylko zwierzę domowe, ale też wszystkie zwierzęta sąsiadów o podobnych cechach. Drzewa są drzewami wszędzie, nie tylko wokół domu. Tak samo z wszystkimi innymi rzeczownikami.
Ponadto maluch zaczyna sam kreatywnie wymyślać i inicjować zabawy. Swobodnie możemy też rozróżnić jego nastroje i humor, ponieważ wyraża je za pomocą gestykulacji, mimiki i odgłosów. To etap pojawienia się zazdrości o rodziców, kiedy ci poświęcają uwagę czemuś innemu niż dziecku.
To także moment rozwoju emocjonalnego. Niemowlę zaczyna okazywać troskę i uczucia wobec zabawek. Przytula je, sadza obok, nosi ze sobą oraz płacze, kiedy ich zapomni. W tym czasie następuje wybór ulubionego pluszaka, poduszki lub lalki, które będą towarzyszyć dziecku przez kolejne lata.
Siódmy skok rozwojowy: 41-46 tygodni po urodzeniu
Moment ostatniego skoku rozwojowego przypisuje się przełomowi 11. i 12. miesiąca życia dziecka. W tym czasie następuje rozwijanie umiejętności tworzenia sekwencji i podziału świata na kategorie. Dziecko dobrze rozumie kolejność zdarzeń i wydaje się być zdezorientowane, kiedy dzieje się coś nieprzewidzianego. Wyraźnie manifestuje swoją niechęć i niezadowolenie.
Dziecko wyraźnie wykazuje zainteresowanie otaczającym je światem. Wskazuje palcem przedmioty i chce, aby je nazywać. Stara się naśladować mowę i dźwięki. To też etap stawiania pierwszych kroków przy pomocy chodzika, schodzenia tyłem z łóżka, stawania w łóżeczku i wspinania się na jego szczebelki. Dziecko próbuje też samo jeść za pomocą łyżeczki.
Skoki rozwojowe – tabela
Skoki rozwojowe można przewidywać, co umożliwi odpowiednie przygotowanie się do nich. Służą ku temu specjalne tabele, w których zostały zaznaczone okresy, kiedy można się spodziewać u dziecka obniżonego nastroju spowodowanego nadchodzącym skokiem rozwoju. Z tabeli można tez wyczytać dni, w których dziecko powinno mieć humor prawidłowy oraz przewidywane objawy towarzyszące konkretnym zmianom w rozwoju maluszka. Część tabeli pomaga w doborze odpowiednich zabaw i bodźców. Niektóre wskazują przewidywaną wagę i wzrost potomka.
Przeczytaj również: Biały szum: czym jest, czy działa i jest bezpieczny?
