Co to jest samospełniające się proroctwo?
Samospełniające się proroctwo jest, najogólniej mówiąc, często nieuświadomionym przekonaniem, że konkretne zdarzenie wystąpi w naszym życiu. Ogromną rolę w budowaniu tego rodzaju przekonań odgrywa nasza podświadomość, a pozbycie się ich wymaga ciężkiej pracy i bycia w ciągłym kontakcie ze swoimi uczuciami. Co szczególnie istotne, przekonania tego typu mogą mieć charakter zarówno pozytywny, jak i negatywny, choć to właśnie z tym drugim są kojarzone o wiele mocniej.
Samospełniające się proroctwo jest też bardzo często utożsamiane z prawem przyciągania. Choć mechanizm działania w obu wypadkach jest dość podobny, to oba te pojęcia leżą po przeciwnych stronach bieguna. Główna różnica między nimi polega na tym, że prawo przyciągania zakłada świadome kształtowanie własnej rzeczywistości na podstawie przekonań pozostających jedynie w naszej głowie. Samospełniające się przepowiednie działają odwrotnie. Możemy nawet nie wiedzieć, czemu doprowadziliśmy do ziszczenia się zakładanego na początku scenariusza.
Warto wspomnieć tutaj też o efekcie błędnego koła, w który łatwo popaść, jeśli nie poświęcimy temu zjawisku wystarczającej uwagi. Oznacza to, że gdy już raz spełni się nasza przepowiednia, będziemy coraz mocniej wierzyć w to, że podobny scenariusz powtórzy się w przyszłości. To zjawisko może być szczególnie niebezpieczne, kiedy zakładaliśmy coś negatywnego, ponieważ trudno będzie nam wydostać się z pętli porażek. Optymiści jednak również powinni mieć się na baczności - zbyt długie pasmo sukcesów może sprawić, że brawura ściągnie na nas kłopoty.
Efekt Pigmaliona
Efekt Pigmaliona jest szczególną odmianą samospełniającej się przepowiedni, która dotyczy przede wszystkim relacji międzyludzkich. Bywa też nazywany Efektem Rosenthala od nazwiska niemieckiego psychologa, który opisał to zjawisko. Nazwa odsyła nas do Pigmaliona, mitycznego króla Cypru, który według greckiej mitologii zakochał się marmurowym posągu. Poruszona jego uczuciem bogini Afrodyta przemieniła posąg w prawdziwą kobietę, aby król mógł połączyć się ze swoją ukochaną.
W praktyce Efekt Pigmaliona odnosi się przede wszystkim do zjawiska, kiedy samospełniająca się przepowiednia zaczyna wpływać na ludzi dookoła nas, zmieniając ich zachowanie, kształtując nowe nawyki, a nawet wpływając na resztę ich życia. Jest to potężne narzędzie, które w niepowołanych rękach może stać się powodem poważnej traumy. Aby jednak lepiej zrozumieć to zjawisko, posłużmy się przykładami.
Samospełniające się proroctwo przykłady
Przykład A
Rodzice zapisali rodzeństwo na wspólne zajęcia z baletu. Starsza dziewczynka, często słyszała, że jest bardzo podobna do mamy, która w młodości była znaną primabaleriną. Młodsza zaś przypominała bardziej swojego ojca. Z tego powodu starsza z nich była bardziej pewna siebie na zajęciach, co szybko przełożyło się na jej motywację i osiągnięcia. Młodsza, której nie poświęcono tyle uwagi, poprosiła rodziców o wypisanie jej z baletu po kilku miesiącach.
Zobacz także:
Przykład B
Szef otrzymał wyniki testów kompetencji swoich pracowników. Nie zorientował się jednak, że przez przypadek pomylono koperty z nazwiskami. Do kopert młodego, nieśmiałego chłopaka zatrudnionego zaraz po studiach trafił test świadczący o tym, że jest urodzonym liderem. Widząc to, jego szef zaczął powierzać mu coraz bardziej odpowiedzialne zadania, aż w końcu chłopak zaczął samodzielnie zarządzać zespołem dużo starszych od siebie ludzi.
Przykład C
Pracująca w tym samym biurze para wyraźnie miała się ku sobie, a wszyscy współpracownicy byli pewni, że romans wisi w powietrzu. Jednak zazdrosny kolega zakochanego chłopaka, którego względy odrzucono, powiedział, że dziewczyna, do której wzdycha, tak naprawdę nie jest zainteresowana. Zraniony tym mężczyzna zaczął się dystansować i był oschły, przez co koleżanka faktycznie straciła nim zainteresowanie.
Samospełniające się proroctwo psychologia
Samospełniające się proroctwo jest tematem, który fascynuje naukowców na całym świecie. Według znanego amerykańskiego psychologa, Philipa Zimbardo, jest ono niczym innym jak przekonaniem, które podświadomie kształtuje nasz sposób zachowania w taki sposób, abyśmy otrzymali efekt, jakiego się spodziewamy.
Nie jest to jednak jedyny powód, dla którego samospełniające się przepowiednie działają tak dobrze. Warto wspomnieć też o tym, że wiara w to, że coś się stanie, kierunkuje naszą uwagę na oczekiwanie i wypatrywanie tej rzeczy. Na przykład, jeśli jesteś przesądna i widzisz, że w kalendarzu pojawia się data piątek 13, spodziewasz się pechowych sytuacji. Być może w żaden inny dzień nie zwróciłabyś uwagi na to, że w drodze do pracy przeważały czerwone światła, a fakt, że kelnerka zapomniała o zamówieniu nie połączyłby się w twojej głowie z działaniem siły wyższej. Jednak jest piątek 13, dlatego utwierdzasz się w przekonaniu, że wszystkie te pechowe sytuacje nie były przypadkowe. Zostały one zauważone i obdarzone szczególnym znaczeniem, ponieważ są dokładnie czym, czego oczekiwałaś.
Samospełniające się proroctwo w miłości
Samospełniająca się przepowiednia w przypadku miłości może być często rozumiana jako wiara w przeznaczenie. W wielu wypadkach może być też mocno połączona ze schematami wyniesionymi z dzieciństwa. Najpopularniejsze przekonania, które mogą stać się samospełniającą się przepowiednią w naszym życiu uczuciowym to:
- “Wszyscy mnie zdradzą”;
- “Nikomu nie mogę zaufać”;
- “Nie zasługuję na miłość”;
- “Wszyscy mężczyźni mają problemy z okazywaniem uczuć”;
- “Wszystkie kobiety zachowują się jak matki”;
- “Prawdziwa miłość zdarza się tylko raz”.
Jak zapewne się domyślasz, tego typu przekonania mogą mieć destruktywny wpływ na życie uczuciowe. Weźmy na warsztat ostatni z przykładów. Osoba, która wierzy, że prawdziwie zakochać można się tylko raz, może już nigdy nie ułożyć sobie życia po bolesnym rozstaniu. Ze względu na to przekonanie będzie podświadomie sabotować relacje z ludźmi, z którymi w przyszłości mogłaby stworzyć nową relację.
Jeśli czujesz, że samospełniająca się przepowiednia niszczy twoje romantyczne relacje, wykonaj krok w tył. Uważnie przyjrzyj się swoim związkom z innymi ludźmi i postaraj się nazwać, a następnie zdementować przekonanie, które wpływa na twoje związki. W tym procesie ogromną rolę odgrywać będzie intuicja. Gdy będziesz czuła, że wkraczasz na obszary, które trudno ci uchwycić i nazwać, za pomocą logiki, pozwól intuicyjnie popłynąć swoim myślom i zobacz, w jakim kierunku cię zaprowadzą.
Samospełniające się proroctwo w pracy
Podobnie jak w przypadku miłości, tak i w życiu zawodowym, samospełniające się proroctwo może odegrać niebagatelną rolę. Jeśli czujesz, że biegniesz w miejscu, a ogrom energii, jaką wkładasz w rozwój swojej kariery, do niczego nie prowadzi, być może również w tym wypadku musisz zrzucić z siebie przekonanie, które negatywnie wpływa na to, jak pracujesz i jakie owoce swojej pracy zbierasz. Być może, któreś z nich zabrzmi dla ciebie znajomo:
- “I tak nic mi nie wychodzi”;
- “Nigdy nie byłam w tym dobra”;
- “Praca nie powinna być/nie musi być satysfakcjonująca”;
- “Moja wymarzona wypłata jest poza moim zasięgiem”;
- “Inni są bardziej kompetentni ode mnie”;
- “Znajomi z pracy mnie nie lubią”.
Załóżmy więc, że jesteś osobą przekonaną o tym, że rolą pracy nie jest spełnienie własnych ambicji, a jedynie zarabianie pieniędzy. Być może twoi rodzice często narzekali na firmę, której poświęcili 30 lat życia? Tego typu przekonanie może stopować cię przed wyborem kierunku studiów, na który faktycznie chciałabyś iść lub późniejszą zmianą branży.
Jeśli czujesz, że samospełniające się proroctwo ma wpływ na twoją sytuację zawodową, postaraj się namierzyć źródło problemu i przeformułować swoje myśli w innym kierunku. Na przykład, zamiast mówić “Inni są bardziej kompetentni”, powiedz “Jestem doświadczoną pracowniczką, której (jak każdemu), zdarzają się błędy. Naprawiam je i wyciągam z nich wnioski”.
Jak wykorzystać samospełniające się proroctwo na swoją korzyść?
Samospełniające się proroctwo jest czymś, co przy pewnym nakładzie pracy, możesz nauczyć się wykorzystywać na swoją korzyść. Jest kilka ćwiczeń, które mogą pomóc w przekształceniu swojego sposobu myślenia o świecie, jednak zanim do nich usiądziesz, powinnaś uświadomić sobie pewną rzecz. Nasze przekonania i wierzenia, które kształtują samospełniające się przepowiednie, wynikają najczęściej z bagażu doświadczeń, jaki każda z nas nosi ze sobą. Dlatego powinnaś zacząć od zagłębienia się w swoją przeszłość i rozliczenia z nią - dzięki temu będziesz mogła zacząć od nowa, na własnych warunkach.
Kluczem do sukcesu jest świadome wykorzystywanie prawa przyciągania - czyli drugiej strony medalu samospełniającej się przepowiedni. Jednym z kluczowych jego składników jest manifestacja, czyli wyobrażanie sobie rzeczywistości, takiej, jaką chcielibyśmy ją widzieć. Podczas tego procesu twoja podświadomość stopniowo zaczyna wierzyć w obrazy, jakie je podsuwasz, aż w końcu pozytywne rzeczy dziejące się do tej pory wyłącznie w twojej głowie stają się samospełniającą się przepowiednią.
