Sploty tkackie - budowa tkaniny

Nim opiszemy najważniejsze sploty tkackie, przypomnijmy sobie pokrótce budowę tkaniny. Tkanina utworzona jest z dwóch układów nitek: OSNOWY i WĄTKU, które przeplatają się pod kątem prostym. Osnowa ułożona jest wzdłuż tkaniny (długość materiału), a jej nitki są mocne, skręcone i naprężone. Wątek biegnie prostopadle do osnowy (szerokość materiału), a naprężenie jego nitek jest mniejsze niż w przypadku osnowy. Na budowę i typ tkaniny składają się: rodzaje włókien, grubość nitek osnowy i wątku, splot oraz liczba nitek osnowy i wątku.

Photo: archiwum Burda

Sploty tkackie

Splotem tkackim określamy porządek przeplatania się osnowy i wątku w tkaninie. To, w jaki sposób został utkany dany materiał ma wpływ na jego właściwości i sposób użytkowania. Ze względu na strukturę i wygląd wyrobu wyróżniamy następujące sploty tkackie:

- sploty zasadnicze (podstawowe): płócienny, skośny, atłasowy i satynowy
- sploty pochodne od zasadniczych

Do każdego splotu dołączamy rysunek poglądowy, dzięki któremu łatwiej będzie zrozumieć opis przeplatania się nitek wątku i osnowy.

ZOBACZ TAKŻE:

Zobacz także:

Sploty płócienne

To najprostszy splot tkacki, który jest jednocześnie bazą do tworzenia splotów pochodnych. W splocie tym długości przeplotów wątku i osnowy są równe. Jak nazwa wskazuje – ten splot jest charakterystyczny dla materiałów zwanych płótnem. Spotkamy go głównie w materiałach bawełnianych i lnianych przeznaczonych na pościele czy obrusy. Materiały te (dzięki splotowi płóciennemu) są bardzo wytrzymałe i odporne na ścieranie.

Photo: archiwum Burda


Pochodne od splotu płóciennego to splot:

- rypsowy - powstaje poprzez wydłużenie przeplotu wątku bądź osnowy o określoną liczbę nitek. Może być regularny (długości przeplotów są równe) lub nieregularny (długości przeplotów są zmienne).
- panama - tworzy się poprzez jednoczesne wydłużenie przeplotów osnowy oraz wątku. Uzyskujemy wówczas na tkaninie efekt kostki. Wśród splotów panamowych wyróżniamy regularne oraz nieregularne. W splocie panamowym regularnym (grubość nitek wątku i osnowy jest taka sama) tworzy się efekt szachownicy na tkaninie. W splocie panamowym nieregularnym otrzymujemy efekt kostki o większych i mniejszych polach.

Photo: archiwum Burda


Sploty skośne

Splot ten rozpoznać można po skośnych rządkach punktów pokryć. Powstaje, gdy nitka wątku/osnowy przebiega pod jedną i nad dwiema bądź kilkoma nitkami osnowy/wątku. W każdym rzędzie nitka wątku/osnowy przesuwa się o jedną nitkę osnowy/wątku w prawo bądź w lewo. Tworzą się wówczas skośne rzędy na powierzchni tkaniny (choć nitki krzyżują się pod kątem prostym). Tkaniny utworzone ze splotu skośnego są miększe i lepiej się układają (w porównaniu do splotu płóciennego). Najczęściej splot skośny znajduje zastosowanie w tkaninach wełnianych.

Photo: archiwum Burda


Pochodnymi od splotów skośnych są: splot skośny wzmocniony, skośny łamany (tzw. jodełka) i skośny wielorządkowy.

Sploty atłasowe/satynowe

Podobnie jak w splotach skośnych, w splocie atłasowym wątek także przebiega nad lub pod większą liczbą nitek osnowy, ale punkty przeplotu nitek wątku i osnowy nie tworzą ciągłych linii skośnych – są rozproszone w określonym porządku, a zatem mało widoczne. Stąd też tkaniny o splocie satynowym bądź atłasowym są gładkie i zazwyczaj połyskliwe.


Splot satynowy powstaje, gdy przeploty nitki osnowy pokrywają wątek, a pozostała powierzchnia splotu jest pokryta luźno leżącymi nitkami wątku. Gdy uzyskamy splot satynowy na prawej stronie tkaniny – na lewej widoczny będzie splot atłasowy.  Sploty satynowe bądź atłasowe mają zastosowanie głównie w tkaninach z nitek z połyskiem (podkreślają połysk przędzy) – bardzo dobrym przykładem jest tutaj jedwab, czy jak sama nazwa splotów wskazuje – tkaniny atłasowe bądź satyny.


Wśród splotów satynowych i atłasowych wyróżniamy sploty pochodne: wzmocnione i nieregulowane.


Photo: archiwum Burda

PRZECZYTAJ TEŻ:

Jaki wpływ ma splot na właściwości tkaniny?

To właśnie rodzaj splotu decyduje o trwałości, miękkości oraz rozciągliwości materiału. Im więcej w danym splocie występuje punktów przewinień osnowy z wątkiem, tym tkanina wykazuje większą wytrzymałość na rozciąganie. Dzięki zastosowaniu splotów złożonych (np. o dwóch wątkach), materiał jest elastyczny i zapewnia lepszą izolacje cieplną. Tkaniny o dużej liczbie powiązań osnowy z wątkiem są odporne na ścieranie – przez to też materiał staje się sztywniejszy i mniej podatny na układanie. Powierzchnia tkaniny jest tym bardziej gładka im dłuższe pozostają w splocie odcinki niepowiązanych nitek. Materiały te charakteryzują się również większym połyskiem (satyna czy atłas).