Wyniki ankiety przeprowadzonej w ramach projektu Ergotest 2007 dowiodły, że warunki pracy połowy polskich pracowników zagrażają ich zdrowiu. Wśród najczęściej stawianych zarzutów pojawia się: zbyt mała przestrzeń stanowiska pracy, korzystanie ze sprzętu komputerowego starszej generacji, nieprawidłowe ustawienie monitora i klawiatury w stosunku do osoby piszącej, brak regulacji krzesła, brak możliwości korzystania z przerw wliczonych w czas pracy w przypadku nadmiernej ilości obowiązków. Pracownicy najczęściej skarżą się na dolegliwości, które są konsekwencją pracy przy komputerze. Wśród nich na pierwszym miejscu respondenci wymieniają przypadłości związane ze wzrokiem: zaburzenia ostrości widzenia, suchość, swędzenie i pieczenie oczu. Kolejne miejsca zajęły bóle mięśniowo-szkieletowe (obejmujące okolice pleców i karku), bóle rąk (dotyczące nadgarstków, ramion i łokci) oraz bóle kończyn dolnych (mrowienie i opuchlizna stóp).
Siedzący tryb pracy
To tylko niektóre z fizycznych dolegliwości dotykających pracowników w polskich firmach. Praca umysłowa w pozycji siedzącej jest związana z długotrwałym unieruchomieniem organizmu, a więc spowolnieniem procesów fizjologicznych. Ponadto wiąże się ona z niemałym obciążeniem psychicznym. Jeśli jest monotonna, powoduje znużenie i stopniowe zmniejszanie się efektywności. Jeśli natomiast jest zbyt intensywna, jej skutkiem może być stres, chroniczne zmęczenie i bóle głowy. Zmiany pojawiają się na monitorze komputera z taką szybkością, na jaką nie jest w stanie zareagować nasz układ nerwowy. Konsekwencją tego jest drażliwość, nerwowość i trudności w logicznym myśleniu. Wszystkie szkodliwe czynniki wynikające z nieprawidłowej organizacji miejsca i czasu pracy mogą prowadzić do tak zwanego „ zespołu CTG” . Angielskojęzyczny termin -cumulative trauma disorders - powstał na określenie przypadłości powstałych w wyniku stale powtarzających się mikrourazów. Jeśli nasza praca jest związana z codziennym wykonywaniem tych samych czynności w nieodpowiednich warunkach, jesteśmy narażeni na długotrwałe szkody dla zdrowia.
Zapobieganie
Jak temu zapobiec? Na pytanie to stara się odpowiedzieć nauka zwana ergonomią miejsca pracy. Jej nazwa powstałą od greckich wyrazów: ergo – czyn i nomos – zwyczaj, prawo. Greckie są też korzenie ergonomii jako wiedzy o pracy. To właśnie w starożytności zaczęto projektować pierwsze narzędzia i miejsca wykonywania zawodu w taki sposób, aby były one jak najlepiej dostosowane do możliwości i ograniczeń człowieka. Obecnie nauka ta jest na etapie intensywnego rozwoju, z uwagi na coraz większą ilość negatywnych bodźców atakujących człowieka ze świata zewnętrznego, a zwłaszcza z miejsca pracy. Wykorzystuje ona takie dyscypliny jak fizjologia, biomechanika, psychologia, wzornictwo przemysłowe, aby stworzyć harmonijny system współdziałania człowieka i środowiska. Wymienia się pięć aspektów istotnych z punktu widzenia ergonomii. Jest to bezpieczeństwo, komfort, łatwość użytkowania, wydajność i estetyka.
Właściwy projekt
Projektowanie miejsca pracy zorientowane na użytkownika opiera się na kilku podstawowych zasadach. Pracownik powinien dysponować odpowiednią przestrzenią (co najmniej 13m³ objętości pomieszczenia i 2m² podłogi). Dokumenty i sprzęty konieczne do wykonywania pracy powinny znajdować się w zasięgu ręki, tak, aby możliwe było sięgnięcie po nie bez wychylania się i skrętu tułowia. Krzesło powinno mieć sztywną konstrukcję i możliwość regulacji siedziska. Blat biurka powinien sięgać 7—90 cm nad podłogą, a klawiatura i mysz powinny być umieszone w wysuwanej szufladzie (na wysokości 60-75 cm). Stanowisko powinno umożliwiać płaskie ułożenie stóp na podłodze, w przeciwnym razie powinno być wyposażone w podnóżek. Monitor i klawiatura powinny mieć możliwość regulacji kąta nachylenia lub stać na umożliwiającej to podstawce. Pracownik powinien móc oprzeć nadgarstki podczas pisania na klawiaturze, najlepiej na żelowej podstawce.
Oczy pod specjalnym nadzorem
Podczas pracy oczy są najbardziej narażonym na dolegliwości narządem. Wzrokiem odbieramy większość (80-90%) informacji niezbędnych przy wykonywaniu różnych czynności zawodowych. Na problemy z oczami narzeka około 80% polskich pracowników. Ergonomia stara się odpowiedzieć również na ten problem. Zgodnie z prawem pracy pracownicy nie powinni wykonywać swych zadań na pozbawionych filtra monitorach CRT. Pracodawcy zostali zobowiązani do wyposażenia biur w bezpieczne monitory ciekłokrystaliczne. Istotnym czynnikiem higieny wzroku i sprawnej pracy jest także odpowiednie oświetlenie. Monitor powinien zostać tak ustawiony, żeby nie odbijało się w nim światło naturalne lub sztuczne. Optymalnie gdy stoi on bokiem do źródła światła dziennego w odległości około 1 metra. W polu widzenia pracującej osoby nie powinny znajdować się mocniejsze akcenty świetlne niż obserwowane obiekty na komputerze. Tło, na jakim ustawiony jest ekran, nie powinno być zbyt ciemne lub zbyt jasne. Odległość oczu pracownika od monitora powinna wynosić 400-750 mm. Zapewnienie właściwego oświetlenia miejsc pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy. Poziom jego natężenia został ściśle określony przez przepisy BHP. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej. Zgodnie z Prawem Pracy w przypadku, gdy pracownik w czasie pracy przy komputerze musi korzystać z okularów korygujących wzrok, pracodawca powinien partycypować w kosztach ich zakupu. Wymóg refundacji wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973). Zgodnie z jego zapisem obowiązek uczestniczenia w poniesionych kosztach dotyczy nie tylko pracowników, ale także praktykantów i stażystów, używających monitora ekranowego co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy (minimum 4 godziny dziennie.).
