Pani doktor, tyle się mówi o raku szyjki macicy. Jak można się przed nim obronić? Koleżanka z pracy choruje na raka szyjki macicy. Wystraszyłam się, bo jesteśmy w tym samym wieku (34 lata). Słyszałam, że chorobę wywołuje wirus, przed którym chroni szczepionka. Czy powinnam się zaszczepić? A kiedy podać szczepionkę 10-letniej córce?
Maria

Odpowiada lek. med. ANNA JAWORSKA lekarz rodzinny

Rzeczywiście, za większość przypadków raka szyjki macicy odpowiada wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Od kilku lat dostępne są w Polsce dwie szczepionki, które przed nim chronią.

PODSTĘPNY WIRUS
Spośród licznych typów wirusów brodawczaka ludzkiego cztery są naprawdę niebezpieczne. Typy 6 i 11 wywołują 90% wszystkich brodawek zwanych kłykcinami kończystymi (różnej wielkości grudki w kolorze ciała na narządach płciowych i w okolicy odbytu, które mogą powodować pieczenie, swędzenie). Natomiast typy 16 i 18 mogą doprowadzić do rozwoju raka szyjki macicy. Wirus przenosi się w trakcie intymnych zbliżeń. Prezerwatywa nie zabezpiecza przed zakażeniem. Inwazja wirusów 16 i 18 przebiega skrycie: kobieta nie czuje bólu, pieczenia, swędzenia. Rak rozwija się tylko u niektórych zakażonych. Trudno jednak przewidzieć, którą kobietę dotknie, a której nie.

JAK SIĘ BADAĆ?
Pośrednio o infekcji spowodowanej przez HPV może informować obraz szyjki macicy w kolposkopii (oglądanie w dużym powiększeniu). Pewność, że doszło do zakażenia, daje jednak dopiero badanie materiału genetycznego wirusa w tkankach szyjki macicy. Wykonuje się je w nielicznych ośrodkach. Jego koszt (ok. 250 zł) pokrywa pacjentka. Rzadko jest jednak zlecane, bo nie znamy sposobu leczenia zakażenia HPV (z wyjątkiem kłykcin). Czasem pierwszym objawem infekcji są stany przednowotworowe lub nowotwór.

LICZY SIĘ CZAS
Od kilku lat dostępna jest ochrona przed wirusem w postaci szczepionek. Jedna z nich zapobiega zakażeniu HPV, typami 16 i 18 (Cervarix), druga zabezpiecza także przed infekcją typami 6 i 11, wywołującymi kłykciny (Silgard). Obydwie chronią przed skutkami zakażenia HPV w ponad 90%. Szczepionki te są zarejestrowane dla dziewcząt i kobiet w wieku od 9 do 26 lat (szczepionka Silgard) i od 10. do 25. roku życia (Cervarix).
Dlaczego są przeznaczone dla tak młodych osób? Ponieważ jest ważne, aby podać szczepionkę, zanim dojdzie do zakażenia, czyli najlepiej przed rozpoczęciem współżycia. U osób, które już zostały zarażone wirusem, szczepionka nie zmienia przebiegu infekcji.

JAK SIĘ CHRONIĆ?
Obie szczepionki przeznaczone są dla kobiet do 25–26 roku życia, ale jeśli ginekolog zdecyduje, że ma to sens, można się zaszczepić także w późniejszym wieku. Po 26. urodzinach najważniejsze są jednak regularne kontrole ginekologiczne i wykonywanie cytologii, najlepiej raz w roku. Takie badania pozwalają nam uniknąć poważnych chorób. Warto natomiast zastanowić się nad zaszczepieniem córki. Niezbędne są trzy dawki szczepionki: drugą dawkę podaje się po miesiącu (Cervarix) lub 2 miesiącach (Silgard) po pierwszej, trzecią zaś pół roku później. Trzeba podkreślić, że podanie któregoś z wymienionych preparatów nie uwalnia osoby zaszczepionej od obowiązku wizyt u ginekologa i regularnego wykonywania cytologii w przyszłości.

Inwestycja w zdrowie
Szczepionki przeciw wirusowi HPV kosztują ok. 500 zł za jedną dawkę. Jest to jednak inwestycja, którą warto rozważyć.