Wróżby wigilijne: jaka jest ich historia?

Wigilijne wróżby mają swój początek w dawnych przedchrześcijańskich obrzędach. Wywodzą się z prasłowiańskich czasów, a ich korzeni należy doszukiwać się w kulturze ludowej. Wróżby na Wigilię, przesądy i rytuały miały spełniać następujące zadania:  

  • przywoływać szczęście i dostatek;  

  • chronić przed chorobami i biedą; 

  • zapowiadać szczęście w miłości;  

  • zapraszać do domu duchów przodków;  

  • strzec przed urokami i złą energią;  

  • zapowiadać urodzaj i bogactwo. 

Wigilia to czas przygotowań na moment narodzin Jezusa. Zanim jednak święta zyskały chrześcijański charakter, odnosiły się do kultu słowiańskich bóstw. Szczególnie ważnym momentem był czas zimowego przesilenia – i powiązanego z nim starosłowiańskiego Święta Szczodrych Godów. Był to czas radości, ponieważ ubywało nocy i przybywało dnia. Ludność cieszyła się z nastania jasności, która zwiastowała szczęście i optymizm.  

Ślady dawnych rytuałów są obecne do dziś. Wiele ze zwyczajów wigilijnych ma swoje korzenie w pogańskich obrzędach. Sianko pod obrus wiąże się z dawną tradycją stawiania w domu snopów pszenicy lub owsa. Podobnie jest w przypadku jemioły. Roślina ta była kojarzona z ochroną przed nieszczęściem i urokami.  

W dawnej Polsce popularne były również wigilijne wróżby. Miały one przepowiedzieć domownikom, co czeka ich w nadchodzącym czasie. Do zaglądania w przyszłość posługiwano się zgromadzonymi zbiorami, obserwowano pogodę oraz doszukiwano się różnych zjawisk na niebie. Wspominano także zmarłych i przywoływano ich z zaświatów.  

Zobacz także: 

Bardzo ważny element stanowiły wróżby, które miały przewidzieć, czy w nadchodzący rok przyniesie urodzaj czy marne zbiory. Z czasem pojawiły się również przesądy wigilijne dla panien, które były podobne do tych, wykonywanych w andrzejki.  

Znane wróżby na Wigilię

Wróżby wigilijne były ważną częścią ludowej obrzędowości. Miały one wspomóc domowników w przyciągnięciu pomyślności oraz odnalezieniu miłości i szczęścia. Wierzono, że każdy gest, słowo i czyn wykonane w Wigilię mają znaczenie symboliczne. Poznaj najważniejsze wróżby z dawnych lat i zobacz, co przynosi szczęście w Wigilię.  

Zobacz także:

Wróżby wigilijne: sianko 

Nim wszyscy zasiedli do stołu, pod obrus wkładane było siano. Po uroczystej kolacji, następowały wróżby. Każdy z uczestników wieczerzy miał wyciągnąć spod serwety jedno źdźbło siana: 

  • jeśli jest długie i zielone – zapowiada pannom weselne dzwony, a innym – realizację marzeń i zdrowie; 

  • krótkie i grube – przestroga, aby zachować ostrożność; 

  • krótkie i chropowate – zapowiedź nowych znajomości; 

  • źdźbło z kłosami – oznaka bogactwa; 

  • pożółkłe i długie – wróży pomyślność i dobre wiadomości w nowym roku. 

Wigilijne wróżby miłosne 

Dla młodych dziewcząt wyciąganie źdźbła siana spod obrusa było wróżbą o charakterze miłosnym. Najważniejszy był jego kolor. Zielony wskazywał na szybki ożenek, brązowy dalsze oczekiwania, a żółty był zwiastunem staropanieństwa.  

Wigilijne wróżby z jabłkiem 

Po wigilijnej wieczerzy jedzono jabłko, a potem liczono pestki, które w nim tkwiły. Parzysta liczba to wróżba szczęścia w miłości, a jeśli było ich więcej niż sześć – dla młodych dziewcząt była to oznaka tego, że niebawem zostaną mężatkami.  

Zobacz także: 

Dawny przesąd z ziarnami  

Zanim rozstawiono na stole talerze, posypywano obrus ziarnami zboża (pszenicą lub owsem). Gdy tylko goście zjedli pierwsze danie, zaglądali pod naczynia.  

  • jeśli do dna talerza przylepiło się kilka ziaren to wróżba bogactwa i zadowolenia z życia przez cały rok; 

  • tylko dwa – znak, że przyszły rok będzie bardziej łaskawy, ale nie przyniesie wielkiego bogactwa; 

  • jedno ziarenko – zapowiada przeciętny rok; 

  • brak ziarenek – oznaka lichego roku.  

Wróżba wigilijna z dymu 

Po kolacji zamykano okna i drzwi, a potem ktoś z domowników zdmuchiwał świeczkę. Najważniejsze było to, w którą stronę skieruje się dym:  

  • do góry zapowiada wesele; 

  • w stronę okna – narodziny; 

  • w kierunku drzwi wejściowych – zamieszanie w domu. 

Wigilijne wróżby i przesądy związane z pogodą  

W wieczór wigilijny bacznie przyglądano się nocnemu niebu. Wróżba związana z pogodą wskazywała na to, jak potoczą się sprawy związane z gospodarstwem. Jeżeli niebo było zachmurzone, nie zwiastowało dobrych plonów, zaś błyszczące od gwiazd było oznaką przyszłego urodzaju i dobrych zbiorów. Innym przesądem było obserwowanie pogody przez dwanaście dni po Wigilii. Każdy dzień był odpowiednikiem jednego z dwunastu nadchodzących miesięcy.

Treść artykułu opublikowana pierwotnie 24 grudnia 2010 roku.