Czym jest podstawowa przemiana materii (PPM)?
Podstawowa przemiana materii (Basel Metabolic Rate) to faktor określający, jaka ilość energii potrzebna jest do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu. Używa się go w odniesieniu do kobiety lub mężczyzny (wzór Harrisa Benedicta jest zmienny zależnie od płci), którzy przespali 8 godzin, na 12 godzin przed badaniem nie spożywali posiłków, a przez 3 dni bazowali na diecie bezbiałkowej.
Wiele zależy od wieku i stylu życia badanych osób, ale przyjmuje się zasadę, że przemiana materii pochłaniać może od 45 do 70% całościowego zapotrzebowania energetycznego organizmu. U zdrowego człowieka średnia wartość PPM wynosi około 1 kcal na kilogram masy ciała na godzinę.
Na PPM/BMR składają się zmiany zachodzące między innymi w:
- wątrobie,
- nerkach,
- sercu,
- układzie nerwowym.
Zazwyczaj PPM jest wyższa u dzieci niż u osób w podeszłym wieku. Może to wynikać z tego, że w pierwszych latach życia dochodzi do intensywnego rozwoju tkanek. Pierwsze symptomy zmienne mogą być zauważane w okolicy 21. roku życia i cyklicznie następuje transformacja wyników mniej więcej co dekadę.
Co jeszcze na wpływ na wartość PPM? Do tych czynników zaliczają się: płeć, wzrost, waga, stan fizjologiczny, tryb życia, ogólny stan zdrowia, aktywność niektórych hormonów, a także genetyka.
Podwyższone PPM może dotyczyć sportowców, zarówno amatorów, jak i zawodowców. Faktor ten często jest wyższy u mężczyzn niż u kobiet, a powodem tego najprawdopodobniej jest różnica w składzie ciała. Zapotrzebowanie energetyczne kobiet jest mniejsze, a ponadto mają one wyższy wskaźnik tłuszczu w ciele. Wyjątek stanowią jednak trzy fizjologiczne kobiece stany: miesiączka oraz ciąża i karmienie piersią. W tych przypadkach zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się.
Wzrost podstawowej przemiany materii zauważalny jest również w czasie gorączki. Zgodnie z regułami wypracowanymi przez specjalistów, na każdy 1 ºC powyżej 37 ºC zapotrzebowanie energetyczne wzrasta o około 12%.
Zobacz także:
Zaniżone PPM zazwyczaj jest charakterystyczne dla osób z niedoczynnością tarczycy. Odwrotnie jest z nadczynnością tego narządu, gdy obserwuje się wzrost PPM (nawet o 80%).
Co jeszcze ma wpływ na realną wartość PPM? Z pewnością czynniki geograficzne i klimat, w jakim żyje dana osoba. Odnotowuje się niższe wartości PPM wśród mieszkańców ciepłych terenów. Tymczasem osoby zamieszkujące chłodniejsze kraje, na przykład te na północy kuli ziemskiej, mają wartości niższe.
Samodzielnie lub z pomocą dietetyka można dziś opracować swoje zapotrzebowanie kaloryczne. Wzór Harrisa i Benedicta to jeden z podstawowych sposobów na wyliczenie tej wartości. Ale w jaki sposób wykonać taki test? Wyjaśniamy poniżej.
Wzór Harrisa i Benedicta: jakie dane są brane pod uwagę?
Wzór Harrisa i Benedicta został opracowany w 1918 roku. Na jego podstawie każdy jest w stanie wyliczyć zapotrzebowanie organizmu na energię niezbędną dla zapewniania podstawowej przemiany materii. Wartość końcowa wyrażona jest w kilokaloriach.
Pod uwagę bierze się następujące parametry:
- wzrost,
- masę ciała,
- wiek.
Jeśli chodzi o zebranie danych dotyczących wzrostu i wieku, to sprawa jest oczywista. Inaczej jest w przypadku masy ciała, która może się zmieniać w zależności od pory dnia, aktualnego stanu zdrowia, a - w przypadku kobiet - także od dnia cyklu (w drugiej połowie cyklu waga może szybować w górę). Tak więc najlepiej ważyć się w godzinach porannych i wtedy, gdy nie jesteśmy przeziębieni, osłabieni, odwodnieni itd.
Profesjonalne badanie spoczynkowej podstawowej przemiany materii z wykorzystaniem wzoru Harrisa Benedicta wykonuje się w profesjonalnych gabinetach dietetycznych na czczo i w pozycji leżącej. Na 12 godzin przed badaniem należy zrezygnować ze wszelkich używek, a przez 3 dni wstecz najlepiej unikać posiłków bazujących na białku.
Wzór Harrisa i Benedicta: jak obliczyć podstawową przemianę energii?
W dietetyce bardzo ważnym wskaźnikiem jest właśnie podstawowa przemiana materii. Wzór na tę przemianę prezentuje się w następujący sposób:
1) Dla mężczyzn
66,47 + 13,7M+ 5,0W– 6,76L
2) Dla kobiet
655,1 + (9,567M) + (1,85W) – (4,68L)
Przy czym: "M" oznacza masę ciała wyrażoną w kilogramach, natomiast "W" to wzrost w centymetrach, natomiast L oznacza wiek w latach.
Wzór Harrisa i Benedicta: jak wykorzystać znajomość PPM?
Wskaźnik na podstawie wzoru Harrisa i Benedicta stosowany jest przede wszystkim przez specjalistów z dziedziny dietetyki, którzy opracowują dla swoich pacjentów efektywne i optymalnie dopasowane plany żywieniowe. Na podstawie wykonanych obliczeń, dietetyk jest w stanie określić potencjalne zapotrzebowanie kaloryczne u dorosłych lub dzieci.
Współczynniki zazwyczaj odzwierciedlają stan idealny, w którym osoba badana żyje zdrowo, jest wyspany i nie odczuwa stresu. Niestety w rzeczywistości takie przypadki są dość rzadkie, bo praktycznie każdy z nas ma jakieś problemy psychiczne lub fizyczne. W związku z tym uzyskany wynik nie jest odzwierciedla realnej PPM. Trzeba też mieć na uwadze, że wartość spoczynkowej przemiany materii z reguły przewyższa o około 10% podstawową przemianę materii.
W wielu miejscach w internecie można jednak samodzielnie wykonać taki test, a pomocne okażą się wirtualne kalkulatory. W ten sposób sprawdzisz, czy aktualna dieta i tryb życia rzeczywiście wpływają na twoje plany związane z chudnięciem. Kalkulatory online dają orientacyjny ogląd stanu zdrowia, ale samodzielnie nie będziesz w stanie dokonać zbyt precyzyjnych i miarodajnych obliczeń.
Pamiętaj więc, że najlepiej skorzystać z pomocy ekspertów, którzy nie tylko pomogą ci uniknąć błędów pomiarowych, ale także będą służyć fachowym doradztwem.
Dietetyk nie tylko wykonuje badanie w oparciu o wzór Harrisa Benedicta, ale także uwzględnia wszystkie te informacje zdrowotne (i nie tylko), które mogą potencjalnie wpłynąć na charakterystykę PPM.
