Przydatne schematy
Siatki centylowe to wykresy pokazujące, jak z upływem czasu zmienia się, np. wzrost, waga, czy obwód główki dziecka. Centyl to linia oznaczająca miejsce, w którym plasuje się dziecko pod względem danej cechy (np. wzrostu). Jeśli wynik wypada na 50. centylu, to znaczy, że 50 proc. rowieśników jest od twojego dziecka wyższych, a 50 proc. niższych (twoje dziecko jest więc średnio wysokie). Istnieją oddzielne siatki dla dziewczynek i chłopców, bo ich tempo wzrostu wyraźnie się różni. Niemowlęta zmieniają się tak szybko, że stworzono dla nich osobne siatki centylowe.
Opracowano także oddzielne siatki dla dzieci, które przyszły na świat o czasie i dla wcześniaków, dla urodzonych w mieście i na wsi (powoli się od nich odchodzi, gdyż różnice we wzroście dzieci miejskich i wiejskich są coraz mniejsze), a nawet dla malców urodzonych z pewnymi wadami genetycznymi, np. z zespołem Downa. Tempo rozwoju dzieci zmienia się na przestrzeni kolejnych pokoleń. Współczesny przedszkolak rośnie zdecydowanie szybciej niż jego rówieśnik sprzed kilkudziesięciu lat. Dlatego wykresy centylowe są co pewien czas uaktualniane.
Dzięki mierzeniu i ważeniu dziecka w równych odstępach czasu i nanoszeniu wyników tych pomiarów na siatki centylowe, można całymi miesiącami, a nawet latami, śledzić tempo jego rozwoju fizycznego. Potem wystarczy rzut oka na schemat centylowy i wiesz, czy twój kilkuletni brzdąc dotychczas rozwijał się harmonijnie i czy coś, np. jakaś poważna choroba, tego nie zakłóciła.
Istnieją siatki, na których zaznacza się np. ciśnienie tętnicze, wskaźnik BMI (otyłości) i takie, na których nanosi się zarówno wagę, jak i wzrost dziecka.
Niepokojące objawy:
- nagłe załamanie w górę lub w dół krzywej wzrostu lub masy ciała (np. dotychczas waga dziecka plasowała się na 50. centylu, a nagle opadła poniżej 10. centyla)
- duża dysproporcja między krzywą wzrostu a krzywą wagi (np. wzrost w kanale między 3. a 10. centylem, a waga powyżej 75. centyla)
- znaczne wykraczanie wagi i wzrostu poza normę.
Jak śledzić rozwój
Chcesz sama kontrolować, jak rośnie twój malec? Nanoś na siatkę wyniki pomiarów jego wagi i wzrostu. Aby uniknąć ewentualnych pomyłek, warto zapisywać dane zawsze na tej samej siatce. Najważniejsze jest to, żeby dziecko rozwijało się harmonijnie, czyli żeby kolejne pomiary jego ciała utrzymywały się w tym samym lub w sąsiednich kanałach centylowych (kanał centylowy to przestrzeń pomiędzy dwiema sąsiadującymi liniami – np. pomiędzy 25. a 50. centylem).
Co to oznacza w praktyce?
Jeśli wzrost twojego zdrowego malca stale utrzymuje się np. pomiędzy 10. a 25. centylem, to choć w stosunku do rówieśników jest on drobnym dzieckiem, nie ma najmniejszego powodu do zmartwień. Niższy wzrost to prawdopodobnie jego indywidualna cecha (zresztą wystarczy spojrzeć na rodziców – rzadko zdarza się, żeby mama i tata niskiego dziecka byli dryblasami). Idealna sytuacja jest wówczas, jeśli zarówno wzrost jak i waga twojej pociechy usytuowane są przez cały czas na tym samym centylu albo różnią się co najwyżej o dwa kanały, czyli np. wzrost malca wypada na 75. centylu, a jego waga na 50. centylu.
Zobacz także:
UWAGA! A co z wcześniakami? Stworzono dla nich specjalne siatki uwzględniające wiek płodowy. Można orientacyjnie ocenić wzrost maluszka posługując się zwykłymi siatkami, ale od wieku kalendarzowego dziecka trzeba odjąć tyle tygodni, ile ich brakowało w chwili narodzin do prawidłowego czasu ciąży.
Instrukcja obsługi siatki
Kiedy chcesz właściwie ocenić rozwój swego malca na podstawie siatek centylowych, musisz wybrać odpowiednią siatkę, w zależności od płci dziecka i cechy, która cię interesuje. Dla przykładu, gdy masz zamiar ocenić wzrost swego prawie 2-letniego synka, który mierzy 90 cm, powinnaś wykonać następujące czynności:
- Znajdź w książeczce zdrowia dziecka siatkę centylową wysokości ciała chłopców.
- Na osi poziomej, oznaczającej wiek dziecka w latach, odszukaj punkt odpowiadający jego wiekowi (czyli prawie 2 lata) i z tego punktu poprowadź linię w górę.
- Na osi pionowej, oznaczającej wzrost w centymetrach, znajdź wysokość chłopca, czyli 90 cm, i z niej poprowadź poziomą linię biegnącą w prawo od osi.
- Zaznacz teraz miejsce przecięcia obu tych linii. Określa ono pozycję dziecka na siatce centylowej ? w przypadku twego synka będzie to 75. centyl
Czy to znaczy, że malec mieści się w normie? Oczywiście, że tak, ponieważ 75. centyl wskazuje, że 25 proc. rówieśników twego syna jest od niego wyższych, a 75 proc. niższych. Wzrost chłopca jest więc jak najbardziej w normie! A gdyby twoje dziecko uplasowało się na 10. centylu, oznaczałoby to, że aż 90 proc. jego rówieśników jest od niego wyższych, a tylko 10 proc. niższych. Centyl 3. uznany jest za dolną, a 97. za górną granicę normy. Wartości między 3. a 10. i między 90. a 97. centylem stanowią pogranicze normy. Dzieciom, które plasują się w tym przedziale, należy się uważniej przyglądać.
Uwaga: rozwoju dziecka nie ocenia się tylko i wyłącznie na podstawie siatek centylowych. Bardzo ważna jest przede wszystkim codzienna obserwacja malucha oraz różne badania. Dopiero wszystkie te czynniki wzięte razem pozwalają określić, czy dany brzdąc mieści się w normie.
Zastanawiam się, czy moja półroczna córka się najada. Siatki centylowe to wykażą?
Tak. Jeśli dotąd córeczka regularnie przybierała na wadze, nie ma powodu do obaw. Gdy jednak przestała rosnąć i krzywa na siatkach nagle się załamała w dół, to może być sygnałem zaburzeń w odżywianiu.
Dlaczego mój syn i córka - bliźnięta - są oceniane na różnych siatkach centylowych?
Odpowiedź jest prosta: dzieci są różnej płci.
Dlaczego siatki są lepsze od tabelek?
Bo pozwalają szybko i obrazowo ocenić tempo rozwoju dziecka i zorientować się, jak rośnie w porównaniu z rówieśnikami.
Krzywa wzrostu albo wagi przekroczyła dotychczasową normę - co to znaczy?
„Skok” do sąsiedniego kanału to raczej nic złego; ale jeśli ponad dwa kanały, świadczy o zaburzeniu harmonijnego rozwoju.
NASZA RADA: ZACHOWAJ DYSTANS
Informacje, jakich dostarczają siatki centylowe, są niezwykle przydatne zarówno dla rodziców, jak i lekarzy. Ale tak naprawdę nie należy traktować tych wykresów zbyt sztywno. Może się bowiem okazać, że 3. czy 97. centyl (a więc te uznawane już za pogranicze normy) stanowi dla twojego dziecka normę.
