Katarzynki: kiedy wypada święto?
Ze względu na zanik tradycji męskich wróżb miłosnych, wiele osób zastanawia się kiedy są katarzynki i co to za święto? Ten wyjątkowy czas przypada niezmiennie w wieczór z 24 na 25 listopada. Jest to wigilia świętej Katarzyny – patronki dziewcząt i dziewic.
Katarzynki to ludowy, świąteczny zwyczaj z dawnych czasów, który obchodzony był przez kawalerów. Wróżby i przepowiednie miały dopomóc w odnalezieniu ukochanej i zawarciu z nią związku małżeńskiego.
Jaka jest historia katarzynek?
Mało kto wie, że w dawnej Polsce istniała tradycja męskich wróżb matrymonialnych. Czas, kiedy młodzi mężczyźni zbierali się w domostwach i próbowali odczytać swoją miłosną drogę, przypadał na końcówkę jesieni. A więc nie tylko andrzejki były wieczorem wróżb. Kilka dni wcześniej obchodzono katarzynki, czyli męski odpowiednik tego święta. Nazwa święta pochodzi od świętej Katarzynki Aleksandryjskiej, która uchodzi za patronkę młodych dziewcząt, ale również kawalerów, którzy chcą odnaleźć miłość.
Listopad był miesiącem, kiedy następował koniec prac polowych i gromadzenia zapasów na zimę. Długie wieczory sprzyjały spotkaniom i oddawaniu się rozrywce. Koniec jesieni kojarzony był również z czasem duchów i tajemnic. Na przełomie października i listopada obchodzono święto zmarłych, znane jako dziady. Wówczas ci, którzy pozostali na ziemi, próbowali dopomóc błąkającym się duszom przedostać się do nieba.
Katarzynki, które odbywały się zaledwie kilka dni przed andrzejkami, były jednocześnie ostatnią okazją na biesiadowanie i zabawę w przyjacielskim gronie, przed rozpoczęciem Adwentu. W kościele katolickim to okres skupienia i powagi oraz oczekiwania na bożonarodzeniowe święta. W ludowej tradycji andrzejki były zarezerwowane dla młodych panien, a katarzynki – dla kawalerów.
Katarzynki i andrzejki były związane z wróżbami miłosnymi, zabawami, pieśniami i porzekadłami ludowymi. W listopadowy wieczór poprzedzający imieniny Katarzyny, młodzi chłopcy zbierali się w większym gronie i próbowali odgadnąć, kiedy odnajdą wybrankę serca. Zwyczaje te były kultywowane głównie na terenach wiejskich, a szczyt ich popularności przypadał na XVIII i XIX wiek. Z czasem tradycja ta zaczęła zanikać i to andrzejki zaczęły być obchodzone jako noc wróżb i czarów, w których udział do dziś biorą zarówno kobiety, jak i mężczyźni.
Zobacz także:
Zobacz także:
Katarzynki: zwyczaje i tradycje
Katarzynki w Polsce były zarezerwowane wyłącznie dla młodych i niezamężnych mężczyzn. Tego wieczoru, dzięki wróżbom i magicznym praktykom, mieli dowiedzieć się, co czeka ich w miłości. Aby dopomóc szczęściu i zajrzeć w przyszłość w nocy z 24 na 25 listopada wkładali pod poduszkę kartki z zapisanymi imionami dziewcząt. Rano odbywało się losowanie, dzięki czemu można było dowiedzieć się, jak nazywa się przyszła żona.
W dawnej Polsce istniało również wiele innych tradycji i zwyczajów związanych z katarzynkami. Innym sposobem na odnalezienie ukochanej było włożenie pod poduszkę ptasiego piórka. Jeśli we śnie ukazał się ptak, oznaczało to przepowiednię na temat ożenku.
- Gołąb symbolizował dziewczynę, która miała wdzięk i urodę, ale jej charakter był trudny.
- Kura z kurczętami wskazywała na to, że kawaler ożeni się z wdową, która ma dzieci.
- Sowa świadczyła o tym, że żona będzie mądra, ale nie będzie zbyt urodziwa.
- Kogut był znakiem, że w tym roku kawaler nie zmieni swojego stanu cywilnego.
- Kukułka była oznaką tego, że żona będzie spełniała się w roli matki.
- Biała kura miała być uosobieniem młodej niewiasty.
- Kaczka nawiązywała do tego, że przyszła żona będzie bardzo rozmowna, a być może będzie też chętnie oddawała się plotkarstwu.
- Czarna kura była symbolem wdowy.
Kiedy w śnie pojawiała się droga, wóz albo inny środek transportu oznaczało to, że przyszła żona pochodzi z innej miejscowości i mieszka daleko. Jeżeli przyśnił się płot, był to znak, że miłość jest bliżej. Biała koszula we śnie wskazywała na to, że kawaler będzie miał powodzenie u młodych dziewczyn.
Jeżeli kawaler biorący udział w zabawach miał już wybrankę serca, zdarzało się, że podkradał jej jakiś element garderoby – najczęściej bieliznę i w nocy poprzedzającej imieniny Katarzyny wkładał pod poduszkę bądź ubierał na siebie. W ten sposób miał przyciągnąć do siebie szczęście i przyspieszyć ożenek.
W poranek po katarzynkach młodzi mężczyźni spotykali się na wspólnym śniadaniu. Każdy z nich miał mieć przy sobie kawałek suchego chleba. Kawaler, który jako pierwszy zjadł posiłek i przygotowanego wcześniej sucharka, miał ożenić się jako pierwszy.
Zobacz także:
Katarzynki: wróżby dla kawalerów
Katarzynki były świętem zarezerwowanym dla płci męskiej. Wiele z wróżb nie różniło się znacznie od tych, które wykonywały dziewczęta podczas andrzejek. Jedną z najpopularniejszych było losowanie przedmiotów ukrytych w kubkach. Każdy z nich miał symbolizować to, co wydarzy się w przyszłości.
- Moneta – znak dostatku i powodzenia w sprawach finansowych;
- Obrączka – symbolizowała prędki ożenek;
- Ziarno zboża – dostatek i płodne plony;
- Pusty kubek – świadczył o tym, że w najbliższym czasie nie wydarzy się żadna z powyższych rzeczy.
Listopadowe święto było opatrzone również innymi zabawami i magicznymi praktykami. Tego dnia chłopcy ścinali gałązkę drzewa wiśni (w zależności od lokalizacji, mogła to być również gałązka czereśni bądź innego drzewa) i wkładali ją do wazonu wypełnionego wodą. Jeżeli po miesiącu pojawiły się na niej pąki kwiatów, oznaczało to szczęście i odnalezienie przyszłej żony oraz zbliżające się wesele.
Do dziś funkcjonuje przesąd związany z ludowym świętem. Aby przyciągnąć do siebie szczęście i miłość przygotuj to jedno danie na katarzynki. Dzięki temu dostatek i powodzenie w miłosnych relacjach nie opuści cię przez cały nadchodzący rok.
Przysłowia i powiedzenia związane z katarzynkami
Katarzynki to święto nawiązujące do folkloru i ludowych zwyczajów, z którym wiąże się wiele dawnych porzekadeł i przysłów. Wiele z nich nawiązuje do ożenku i odnalezienia miłości. Niektóre z powiedzeń były wypowiadane podczas wspólnych wróżb i zabaw:
W noc św. Katarzyny pod poduszką są dziewczyny!
Kasiu daj znać, co się będzie ze mną dziać.
Święta Katarzyna śmiechem, święty Andrzej grzechem.
Hej! Kasiu, Katarzynko. Gdzie szukać Cię dziewczynko. Wróżby o Ciebie zapytam. Czekaj – wkrótce zawitam.
Kto się zaleca w adwenta, będzie miał żonę na święta.
Bawmy się więc w Katarzyny. Szukajcie chłopaki dziewczyny. Zapytać więc trzeba wróżby. A nuż potrzebne już drużby.
Wskaż proszę wróżbo wybrankę. Żonę i przyszłą kochankę. Wyciągam karteczki cztery. Są jej imienia litery.
